شلیک اسکادران «شاهد285» به رویاهای تحریم نظامی ایران +عکس

به گزارش گروه دفاع و امنیت مشرق، توسعه گونه‌های مختلف از یک محصول همواره در صنایع دفاعی دنیا مرسوم بوده است. این امر از این رو که هزینه‌های لازم برای طراحی، آزمایش و توسعه را کاهش می‌دهد مورد توجه قرار دارد. ضمن اینکه بخش زیادی از مسیر کسب اطمینان را نمونه اول پیموده است.

در ایران، مجتمع صنایع هوایی شاهد پس از موفقیت در ساخت بالگرد ترابری شاهد278 که در ادامه با توسعه گونه مجهز به سلاح آن نیز همراه شد کار روی بالگرد رزمی و تهاجمی سبک را بر اساس آن در دستور کار قرار داد که در سال 1385 به ساخت بالگرد شاهد285 منجر شد. این بالگرد از نوع تک‌نفره و برای اجرای مأموریت‌های نظامی از جمله گشت رزمی، پشتیبانی از نیروهای زمینی و عملیات ضد زره توسعه یافته است.

بالگرد شاهد278 توسط صنعت مذکور در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی توسعه داده، در سال 1380 آماده آزمایش شد و در سال 91 گواهینامه نوع (TC) خود را دریافت داشت. پس از آماده شدن برای تولید انبوه، فناوری‌های این بالگرد به صنایع هواپیماسازی ایران (هسا) در وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح منتقل و با تولید انبوه، تا کنون چندین فروند از آن وارد خدمت در نیروهای نظامی و غیرنظامی کشورمان شده است.

مأموریت‌های اصلی شاهد278 شامل گشتی و شناسایی، جابجایی فرماندهان، کنترل هوایی، آموزش خلبانی نظامی و تجاری، کنترل ترافیک شهری، آمبولانس هوایی و حمل مصدوم، گشت حفاظت محیط زیست و بازدید خطوط نفت و گاز و برق است.

اما بر مبنای همین توانمندی‌ها و با توجه به اصل توسعه یک محصول که در ابتدا به آن اشاره شد گونه مسلح از این بالگرد توانمند ساخته شده است. این بالگرد در مأموریت شناسایی و گشت رزمی توانایی اجرای عملیات گشت‌زنی در حال حمل سلاح و درگیری با واحدهای شناسایی شده دشمن در صورت لزوم و سنجش میزان توانمندی آنها و تسلیحات در اختیار آنان را دارد. در واقع بالگردهای سبک مانند شاهد 278 مسلح، به دلیل ابعاد کوچک‌تر و مانورپذیری بالاتر برای اجرای این طیف از مأموریت‌ها مناسب‌تر هستند.

بالگرد مسلح شاهد 278 حاصل توسعه منطقی شاهد278 است که به تسلیحات تهاجمی سبک از جمله 2 پرتابگر 7 فروندی راکت 2.75 اینچی (70 میلیمتری) که 500 تا 8هزار متر برد دارد و یک قبضه تیربار 7.62 میلیمتری دوربین‌دار با برد مؤثر1500  متر و برد نهایی 4000 متر و نرخ آتش 700 تا 800 گلوله بر دقیقه در زیر بدنه و نزدیک به دماغه مجهز شده است.
 

ورود شاهد 285

اما بالگرد شاهد285 که از آن با نام AH-85 نیز یاد می‌شود به عنوان یک بالگرد سبک و پر تحرک، در رده بالگردهای رزمی و تهاجمی قرار دارد. طرح این بالگرد نیز پس از توسعه برای تولید انبوه به صنایع هسا در اصفهان منتقل شده است.

این گونه بالگردها در پشتیبانی از نیروهای زمینی، حمله به مواضع نیروهای دشمن با اجرای آتش روی آنها، انهدام سنگرهای سلاح و حمله به ادوات نیمه سنگین و سنگین (تانک‌ها، نفربرها و ...) که منجر به کاهش فشار روی نیروهای خودی یا جلوگیری از پیشروی دشمن می‌گردد مورد استفاده قرار می‌گیرند.

لازم به ذکر است سابقه به کار گیری بالگردهای مخصوص مأموریت تهاجمی به جنگ ویتنام باز می‌گردد. گونه‌های بالگرد AH-1 کبرا که اولین بالگرد رزمی به معنی واقعی محسوب می‌شود از آن دوران تا کنون در حال خدمت در ارتش‌های دنیا هستند. اما کاربردهای رزمی محدودتر منجر به طراحی و ساخت بالگردهای رزمی سبک شده است.


بالگرد شاهد285 پس از رونمایی با حضور فرمانده کل سپاه در سال 1388 برای اولین بار در نمایشگاه هوایی کیش در سال 1389 در معرض دید عموم قرار گرفت که گونه دریایی این بالگرد با نام AH-85C با دو پرتابگر 4 فروندی موشک سدید-1 در سالن و گونه تهاجم زمینی AH-85A با دو پرتابگر 7 فروندی راکت در بخش نمایش پروازی حضور داشتند.
 
بالگرد شاهد285 با استفاده از سازه، موتور، سامانه انتقال توان و دُم شاهد278 ساخته شد است. در واقع برای ساخت AH-85، از دم به سمت جلوی بالگرد شاهد278 تحت بازطراحی قرار گرفته تا یک بالگرد تهاجمی تک‌نفره حاصل شود.

بخش‌هایی از بدنه و پره‌های این بالگرد از جنس مواد مرکب (کامپوزیت) غیر فلزی ساخته شده که ضمن کاهش وزن پرنده، عدم ایجاد خوردگی و زنگ‌زدگی و در نتیجه امکان کار در محیط‌های گوناگون را به دنبال دارد. 

جذب و مستهلک نمودن ارتعاشات تولیدی موتور و همچنین عمر و دوام بالاتر قطعات مربوطه نیز از ویژگی‌های استفاده از این مواد پیشرفته است که باعث کاهش هزینه‌های تعمیر و نگهداری در طول دوره عمر پرنده گشته و استفاده از این بالگرد کاملاً بومی را دارای صرفه اقتصادی بیشتری می‌نماید.

به گزارش مشرق، استفاده گسترده از مواد کامپوزیتی غیر فلزی پیشرفته علاوه بر کاهش وزن پرنده که باعث افزایش وزن محموله قابل حمل می‌شود فواید دیگری همچون جذب و کاهش انرژی امواج راداری نیز دارد.

بخش‌های مختلف این بالگرد در کشور و توسط صنایع داخلی تولید می‌شوند از جمله اجزاء سازه، بخش‌های مختلف بدنه و دم، شیشه‌های کابین، سیم‌کشی‌ها، سامانه‌های مورد نیاز خلبان شامل نمایشگرهای پیشرفته دیجیتال، اهرم کنترل پرواز و کنترل موتور، قطعات مختلف موتور، سامانه انتقال توان و اجزاء آن، پره اصلی و دم و محورهای آنها و بسیاری اجزاء دیگر.
 

هر دو پره اصلی و دم بالگرد شاهد285 مانند شاهد278 دارای دو پره هستند. پایدارسازهای افقی و عمودی در دم این بالگردها به شکل T نصب شده‌اند. به نظر می‌رسد در طراحی شکل بدنه، سعی بر ایجاد قابلیت‌های پنهان‌کاری راداری شده است که در استفاده از سطوح شکسته با زاویه‌های غیر 90 درجه، نمود دارد.
 

با توجه به اینکه بالگردهای خانواده شاهد در زمره اولین بالگردهای ایرانی هستند که به تولید انبوه رسیده و وارد یگان‌های عملیاتی شده‌اند و طراحان ایرانی در ایجاد تغییرات لازم بر روی آنها تلاش زیادی داشته‌اند.

استفاده حداکثری از طرح‌ها، قطعات و سامانه‌های یکسان، باعث کاهش چشمگیر زمان توسعه طرح، هزینه‌های طراحی و تولید، فرایند آموزش خدمه پروازی و تعمیر و نگهداری گردیده و امکان استفاده از قطعات مشترک هر یک از دو گونه را بر روی دیگری در شرایط محیط رزمی فراهم می‌کند که به افزایش آمادگی عملیاتی این بالگردها در یگان‌های مربوطه نیز می‌انجامد.

بنابر ظاهر، پره‌های اصلی و پره‌های دم و بخش دم در دو بالگرد شاهد 278 و 285 مشابه است. با توجه به اطلاعات منتشره از توان موتور و بیشینه وزن برخاست این دو بالگرد قاعدتاً باید موتور و سامانه انتقال توان نیز مشترک باشند که جزء مهمترین بخش‌های هر بالگردی هستند.


بالگرد شاهد285 از زمان اولین معرفی تا کنون تغییرات مختلفی داشته که نشانگر ادامه کار توسعه و بهینه‌سازی بر اساس تجربیات عملیاتی و پروازی آن است. البته مرزبندی کاملاً مشخصی برای تغییرات گونه‌های A و B نمی‌توان ارائه کرد و در نمایشگاه‌های مختلف مشخصات پروازی و عملکردی اعلام شده برای AH-85A نیز در برخی پارامترها متفاوت است.

ابزار حمل جنگ‌افزار در بالگرد AH-85، یک بازوی لوله‌ای شکل در هر طرف بدنه است که هر کدام دارای دو جایگاه برای برای نصب سلاح است. نحوه اتصال سلاح‌ها در گونه B این بالگرد تکامل یافته و مستحکم‌تر شده. همچنین قطعه اتصال راکت‌انداز 7 فروندی به جایگاه حمل سلاح نیز تغییر کرده و از نحوه نصب عمودی به اتصال با زاویه به سمت خلاف بدنه تغییر کرده است.
 
مشخص‌ترین تغییر در ظاهر این بالگرد، جابجایی محل نصب تیربار آن است. بررسی تغییرات تیربار این بالگرد از این جهت اهمیت دارد که تیربار، سلاح همیشه همراه این بالگرد بوده و به نوعی وسیله حفاظت از خود بالگرد در برابر نفرات زمینی هم محسوب می‌شود. این تیربار در ابتدا زیر دماغه بالگرد نصب شده بود به شکلی که به نظر می‌رسید قابلیت تحرک با دو درجه آزادی دارد (مانند توپ 20 میلیمتری بالگرد کبرا). 

در نمونه تولیدی مشاهده شده در نمایشگاه سال 1389 کیش این تیربار به صورت ثابت در دماغه و کمی عقب‌تر نصب شد و در نمونه حاضر در نمایشگاه دستاوردهای نیروی هوافضای سپاه (گونه B) به صورت ثابت به زیر بدنه و نزدیک دماغه منتقل شده است. 

در صورتی که تیربار نمونه اول دارای قابلیت چرخش به اطراف بوده می‌توان نتیجه‌گیری نمود که با توجه به تک‌نفره بودن این بالگرد و کنترل تیربار توسط خلبان، اساساً امکان توجه وی به اهدافی خارج از مسیر پرواز بسیار کم بوده و از این بابت در نمونه‌های بعدی، تیربار به شکل ثابت در آمده است. همانطور که در بالگردهای تکنفره Ka-50/52 ساخت شرکت با سابقه کاموف روسیه همین رویه دیده می‌شود.
 
 

همچنین مسیری برای عبور نوار فشنگ در سمت چپ بدنه بالگرد در AH-85B تعبیه شده است. با مقایسه ابعاد می‌توان نتیجه گرفت تیربار استفاده شده در گونه جدید، بزرگ‌تر از تیربار استفاده شده در AH-85A بوده و احتمالاً کالیبر آن 12.7 میلیمتر است که طبیعتاً مشخصات عملکردی بالاتری نسبت به تیربار قبلی خواهد داشت.
 
از دیگر تغییرات ظاهری می‌توان به وضعیت موشک‌های هوا به سطح سدید اشاره کرد. در AH-85A، 4 فروند موشک سدید-1 در هر سمت بالگرد نصب شده بود که این موشک‌ها دارای محفظه پرتاب بودند. 

در AH-85B نحوه قرارگیری موشک‌های جدید سدید، مشابه بیشتر موشک‌های سدید مشاهده شده روی پهپاد شاهد129، بدون محفظه پرتاب است. در نمایشگاه دستاوردهای نیروی هوافضای سپاه در هر سمت بالگرد دو فروند موشک نصب شده بود. البته تصاویر منتشر شده نشان دهنده آزمایش این سامانه جدید نصب موشک در AH-85A نیز هست که در گونه B به همراه سایر تغییرات قابل مشاهده است.
 
 
به نظر می‌رسد موشک‌های سدید-1 مشاهده شده در نمایشگاه هوایی کیش دارای هدایت لیزری بوده و دو نوع موشک سدید موجود در نمایشگاه دستاوردهای نیروی هوافضا دارای جستجوگر از نوع اپتیکی (دید مرئی یا تصویرساز حرارتی) است. 

وجود این نوع جستجوگر احتمال خودکار بودن موشک (شلیک کن و فراموش کن) را تقویت می‌کند. موشک سدید نصب شده روی بالگرد شاهد285 با طول حدود 140 سانتیمتر دارای بیشترین برد 4هزار متر بوده و زمان پرواز بیشینه آن در حدود 30 ثانیه است و برای شکافتن زره ادوات دشمن از سرجنگی خرج گود بهره می‌برد.
یکی از موارد مهم اعلام شده در زمینه تسلیحات جدید قابل به کار گیری در AH-85B استفاده از بمب‌های هواپرتاب است. بمب هوشمند 342 که دارای هدایت GPS یا ترکیب GPS/INS است با طول حدود 1.5 متر دارای جرمی کمتر از 50 کیلوگرم بوده و مدت زمان پرواز آن 35 ثانیه است. این بمب با برخورداری از سرجنگی ترکشی قابلیت مناسبی در انهدام مراکز تجمع غیرمحافظت شده دشمن و انهدام خودروهای سبک آنها خواهد داشت.
استفاده بالگردها از بمب‌های هواپرتاب امری بی‌سابقه نیست اما موارد نادری از آن مشاهده شده. مشهورترین کاربرد این سلاح توسط بالگردها به حمل 3 فروندی بمب‌های سقوط آزاد توسط بالگردهای UH-1 ارتش لبنان در سال 2007 و به کار گیری علیه گروه‌های تروریستی باز می‌گردد. مشابه همین روند توسط ارتش اکوادر نیز به اجراء در آمده است.

بالگرد شاهد285 از ارتباط داده‌ای با پایگاه زمینی برای هدایت تسلیحات نیز بهره‌مند بوده و با این روش می‌تواند نقش حامل هوایی تسلیحات را بر عهده داشته باشد. با توجه به حمل 4 فروند از موشک‌های جدید سدید در AH-85B امکان کاهش فاصله زمانی بین شلیک این موشک‌ها با اتکاء به ایستگاه زمینی وجود خواهد داشت.

پایه‌ها (اسکید) بالگرد شاهد285 از دیگر تفاوت‌های ظاهریAH-85B  نسبت به A و C است. در بالگرد مشاهده شده در نمایشگاه دستاوردهای نیروی هوافضا، پایه‌ها بلندتر شده‌اند. یکی از دلایل این امر ایجاد فضا برای نصب تیربار جدید است.
موشک‌های دوش‌پرتاب سطح به هوا برای کاربری هوا به هوا از جمله سلاح‌های موشکی هستند که در آینده ممکن است به فهرست تسلیحات بالگردهای رزمی شاهد285 افزوده شوند. این امر پیش از این در بالگردهای نظامی دنیا سابقه داشته است. 

به کار گیری چنین سلاحی روی بالگرد نیاز عملی خود را نیز اثبات کرده است. در جریان جنگ تحمیلی 8 ساله عراق علیه کشورمان بارها بالگردهای رزمی دو کشور با یکدیگر رو به رو شدند که خلبانان بی‌نظیر هوانیروز ارتش جمهوری اسلامی ایران با استفاده از موشک‌های ضد زره و هوا به سطح BGM-71 تاو موفق به سرنگونی چند بالگرد عراقی شدند.

البته بالگردهای کبرای کشورمان افتخار مشابه دیگری نیز رقم زده‌اند از جمله انهدام یک هواپیمای جنگنده در حال پرواز عراقی با شلیک متعدد راکت! بنا بر این تجهیز بالگردهای تهاجمی از جمله شاهد285 به موشک‌های دوش‌پرتاب مانند میثاق که کمتر از 17 کیلوگرم جرم دارند برای درگیری مؤثر با بالگردهای دشمن در صحنه نبرد زمینی بسیار مفید خواهد بود.

از دیگر تسلیحاتی که امکان استفاده از آن در بالگردهای شاهد285 محتمل خواهد بود موشک هوا به سطح و ضد زره و ضد شناور شفق است. این موشک 60 کیلوگرمی دارای برد 8 تا 10 کیلومتر بوده از جستجوگر تصویرساز حرارتی (IIR) بهره می‌برد.

تا کنون در تصاویر اندکی، سامانه الکترواپتیکی برای شناسایی و هدفگیری روی این بالگرد دیده شده است. یکی از مکان‌های مناسب برای نصب چنین سامانه‌ای بر روی کابین این بالگرد بوده هر چند که به طور معمول چنین سامانه‌هایی در دماغه بالگرد نصب می‌شوند تا بیشترین زاویه دید را نسبت به محیط پیرامون داشته باشند.

تجهیزات کابین خلبان

یکی از مهمترین تغییرات از نمونه اول بالگرد شاهد285 تا کنون، به روز رسانی تجهیزات کابین خلبان است. در حالی که در شاهد285 رونمایی شده در سال 88 و نمایشگاه سال 89 از نمایشگرهای عقربه‌ای (آنالوگ) در کابین گونه تهاجم زمینی استفاده شده بود، در نمایشگاه سال 91 کیش این نمونه به دو نمایشگر جدید چند منظوره (MFD) دیجیتال مجهز شده بود.

 لازم به ذکر است در بالگرد شاهد278 نیز از 2 نمایشگر چند منظوره مشابه نمونه به کار رفته در شاهد285 استفاده شده است.
 
 
این در حالی است که شاهد285 دریایی از ابتدا دارای یک نمایشگر چند منظوره نسبتاً بزرگ نصب شده روبروی خلبان و یک نمایشگر کوچک نصب شده در سمت چپ و پائین مجموعه ادوات و نمایشگرها بود.

 این نمایشگر احتمالاً همانند صفحه کنترل بالای آن مربوط به رادار جستجوی سطحی موجود در این بالگرد است. در کابین قایق‌های تندرو مجهز به رادار نیز صفحه کنترل مربوطه مشاهده می‌شود که نشان از مشابه بودن رادار مورد استفاده دارد.
 
به گزارش مشرق، در AH-85B که قاعدتاً از نمایشگرهای دیجیتال پیش گفته بهره‌مند است با افزوده شدن نمایشگر سربالا (HUD: Head Up Display) کمک شایانی به خلبان در هنگام نبرد و پرواز در ارتفاع پائین می‌شود. 

در نمایشگر سربالا اطلاعات مهم پروازی روبروی خلبان و در خط دید او نسبت به محیط بیرون به نمایش در می‌آید تا در شرایط حساس پروازی، خلبان نیازی به پائین آوردن سر و نگاه به مجموعه ادوات و نمایشگرها نداشته باشد.
تا کنون جزئیاتی از سامانه‌های مخابراتی این بالگرد منتشر نشده اما با توجه به محصولات تولید شده از این دست در وزارت دفاع، انواع بیسیم‌های برد بلند با قابلیت جهش فرکانسی و رمزکننده‌های خودکار علاوه بر سامانه تبادل داده با ایستگاه زمینی از جمله تجهیزات موجود در این بالگرد است.

گونه دریایی

به گزارش مشرق با استفاده از طرح بالگرد شاهد285 یک گونه دریایی هم توسعه داده شده که دارای شباهت‌های ظاهری بسیاری با گونه زمینی است و AH-85C نامیده شده است. از جمله تفاوت‌های شاهد285 دریایی و زمینی، نصب یک رادار جستجوی سطحی در دماغه شاهد285 دریایی است. 

همانطور که اشاره شد این سامانه دارای شباهت‌هایی با رادارهای موجود در شناورهای دریایی تندرو است و از این رو برد آن دستکم بین 30 تا 40 کیلومتر تخمین زده می‌شود. این رادار به جای تیربار تک لول نصب شده است. تفاوت جزئی نیز در سقف کابین شاهد285 دریایی با در مقایسه با AH-85A دیده می‌شود.
رنگ استتار آبی روشن، برای محیط‌های دریایی در این گونه به کار گرفته شده و تاکنون دو نوع سلاح موشکی بر روی آن دیده شده. یک فروند از موشک‌های شناخته شده ضد کشتی «کوثر» با وزن 120 کیلوگرم و برد حدود 25 کیلومتر (که در اثر شلیک از بالگرد در حال حرکت، افزایش هم می‌یابد) در هر سمت این بالگرد نصب شده است.

همچنین موشک سدید-1 به صورت چهار فروندی در هر طرف این بالگرد قابل نصب است که می‌تواند در عملیات علیه شناورهای کوچک یا استحکامات ساحلی دشمن مورد استفاده قرار گیرد. علاوه بر موشک شفق که پیشتر به آن اشاره شد احتمالاً امکان نصب موشک‌های ضد کشتی ظفر که در رده وزنی سبک طبقه‌بندی می‌شوند نیز در بالگرد AH-85C وجود دارد.


به گزارش مشرق، مشخصات ابعادی بالگردهای شاهد285 از اولین نمونه تا کنون تغییراتی چندانی نداشته و شامل طول 11.84 متر، عرض کلی بالگرد (با احتساب جایگاه حمل جنگ‌افزار) 2.78 متر، ارتفاع بالاترین نقطه بالگرد از زمین 3.04 متر (گونه‌های A و C)، قطر پره اصلی 10.16 متر، قطر پره دم 1.57 متر، جرم خالی 820 کیلوگرم (گونه A و C) و بیشترین جرم قابل پرواز 1450 کیلوگرم است.

همچنین موتور مورد استفاده در همه این نمونه‌ها یکسان بوده و توان این موتور توربوشفت، 420 اسب بخار است. 

با این وجود گونه‌های مختلف این بالگرد دارای مشخصات عملکردی متفاوتی هستند که احتمالاً بخشی از این تفاوت ناشی از نصب تجهیزات عملیاتی متفاوت در آنها است. درصدی از اختلاف‌ها نیز می‌تواند ناشی از تفاوت در زیرسامانه‌های AH-85B باشد که امیدواریم در آینده با انتشار اطلاعات بیشتر علت این تفاوت‌ها و روند بهسازی‌ها آشکار شود.

به عنوان مثال بنا بر اطلاعات ارائه شده در نمایشگاه نیروی هوافضا، بالگرد شاهد285 توانایی پرواز تا ارتفاع 20هزار پا معادل حدود 6069 متر را دارد. البته در این شرایط برای ایجاد امکان فعالیت خلبان، تجهیز به سامانه اکسیژن مورد نیاز است. این میزان سقف پرواز، افزایشی نزدیک به 50 درصد را نسبت به گونه‌های قبلی نشان می‌دهد. همچنین میزان سوخت و محموله جنگی قابل حمل توسط AH-85B در حدود 500 کیلوگرم است.