به گزارش گروه امنیتی دفاعی خبرگزاری فارس، بیش از هفتاد و پنج سال از زمانی که اولین آشیانه های فنی برای تعمیر اساسی هواپیماهای نیروی هوایی ایران در منطقه دوشان تپه تاسیس و اولین هواپیمای ساخت ایران به نام شهباز در آن مونتاژ شد، می گذرد.

زمان زیادی است که فاصله آن را می توان با مقایسه تکنولوژی «شهباز» و جدیدترین مروارید درخشان صنایع هوایی ایران هواپیمای F-313" قاهر" به خوبی درک کرد، گرچه زمان، وظیفه هیچ کدام را عوض نکرده است. قاهر همان وظیفه ای را بر عهده دارد که شهباز بر عهده داشت و آن هم حفاظت و پاسداری از آسمان ایران است.

*قاهر تداوم نسل آذرخش و صاعقه

توانمندی های فنی صنایع دفاعی ایران درخصوص ساخت و تولید هواپیما تا مدت های مدید تنها محدود به تعمیرات نه چندان سنگین دوره ای بود.

اما با پیروزی انقلاب اسلامی و تحریم های تسلیحاتی غرب علیه ایران و عدم امکان نوسازی ناوگان تهاجمی خود، تلاش وسیعی از سوی مراکز تحقیقاتی و صنعتی نظامی ایران برای ساخت هواپیماهای پیشرفته آغاز شد.

این تلاش ها در نهایت به ساخت جنگنده آذرخش در دهه هفتاد و جنگنده صاعقه در اواسط دهه هشتاد انجامید؛ روندی که در نهایت به ارائه جنگنده F-313"قاهر" انجامید.

*رادارگریزها؛ رقبای آینده جنگنده های ایرانی

جنگنده F-313 قاهر در حقیقت نشانه دیگری از روند رو به رشد جنگنده های ایران برای مقابله با تهدیدات جدید در عرصه نبردهای هوا پایه است که از فضای حاکم بر نبردهای نوین نشات می گیرد. در حالی که نسل جدید جنگنده ها در نبردهای آینده به سمت استفاده از تکنولوژی رادارگریزی و امکان انجام همزمان چند عملیات در ماموریت های رزمی حرکت می کنند، نیروهای نظامی ایران نیز نمی توانند، نسبت به رشد و گسترش چنین فناوری هایی بی تفاوت بمانند.

از سوی دیگر با تجهیز ترکیه به عنوان یکی از کشورهای عضو ناتو و رژیم صهیونیستی اصلی ترین متحد نظامی آمریکا در منطقه به جنگنده های تک موتوره F-35 در آینده نه چندان دور، عملا ایران با دو قدرت نظامی مجهز به تکنولوژی خفاکار روبه رو خواهد بود؛ نکته ای که چندان مورد خوشایند برنامه‌ریزان نظامی ایرانی نخواهد بود.

در طول سالهای اخیر صنعت دفاعی کشور، بر روی چند طرح مهم پروازی متمرکز شده بود که یکی از آنها پروژه هواپیمای بدون سرنشین سفره ماهی است که اولین تجربه جمهوری اسلامی ایران در عرصه رادارگریزی پرنده هاست.

همزمان با این پروژه، پرنده های دیگری نیز در دستور کار گرفتند که بعضا طرح اولیه و یا ماکت این پروژه ها در رژه های مختلف نیروهای مسلح به نمایش درآمد.

در یکی از این پرنده ها که به همراه ماکت سفره ماهی در رژه نیروهای مسلح به نمایش درآمد، فرم بدنه و استفاده از اصول طراحی هواپیماهای پنهان کار(رادارگریز) گویای این بود که متخصصان عرصه دفاع بر روی موضوع رادارگریزی متمرکز شده اند.

در این پرنده دقیقا شکل سکان عمودی به صورت V با فاصله از هم قرار گرفته که این موضوع علاوه بر افزایش توان مانور پرنده، موجب کاهش بازتاب راداری آن نیز می شود.

با مشاهده ماکت این هواپیما و مقایسه آن با قاهر 313 می توان گفت که شاید بیشترین تجربیات به دست آمده از این پروژه ها، نقش اصلی را در طراحی و ساخت قاهر313 ایفا کرده است.

اینها در حالیست که برخی از جنگنده های مشابه غربی و شرقی نیز در ابتدا امتحان خود را درقالب مدل های کوچکتر پس داده و سپس در مدل های بزرگ تر شبیه سازی شدند.

*دماغه محدب و سطوح تند؛ راز خفاکاری قاهر

اولین نکته ای که در نمای خارجی جنگنده F-313 قاهر جلب توجه می کند، تلاش طراحان این هواپیما برای کاهش سطح مقطع راداری(RCS) این هواپیما بوده است. بنا بر اصول اولیه تکنولوژی خفاکاری، استفاده از زوایای تند و سطوح شیبدار به همراه استفاده از مواد جذب کننده امواج راداری اصلی راه کاهش پراکنش امواج راداری است.

یک بدنه متقارن به همراه سطوح تخت و بدون زائده های بیرونی و امکان حمل سلاح های هوایی در حفره های داخلی امکان کاهش سطح مقطع راداری را تا حداقل ممکن فراهم می کند.

استفاده از بال های V شکل و بدنه مایل به جلو و طراحی تیز زوایای حمله، از دیگر نکاتی است که در طراحی بدنه این هواپیما مورد توجه قرار گرفته است.

البته استفاده از کانارد در لبه جلویی هواپیما می تواند، یک نکته منفی در خاصیت خفاکاری این بدنه محسوب شود، اما در هر صورت طراحان این هواپیما مجبور بودند تا بین توان خفاکاری و مانورپذیری این جنگنده تعادلی را برقرار کنند.

از دیگر نکات قابل توجه در طراحی این جنگنده استفاده از دماغه محدب است که البته استفاده از چنین طراحی در نمونه های مشابه هواپیماهای اینچنینی از جمله f-22 آمریکایی و pakfa روسی نیز به چشم می خورد.

*جایگاه ورودی های هوا، امتیاز اصلی قاهر

یکی از نکات مهم در طراحی جنگنده خفاکار، کاهش انعکاس راداری دریچه های ورودی هوا و موتور هواپیما است، چرا که معمولا میزان انعکاس امواج راداری از این قسمت هواپیما برای شناسایی هواگرد در حال حرکت از سوی رادار جستجوگر کفایت می کند.

از آن جا که نحوه طراحی دریچه های ورودی هوا در تحویل هوای ورودی به موتور هواپیما و عملکرد بهینه آن در سرعت های مختلف پروازی بسیار حائز اهمیت است، هرگونه تغییر در دریچه های ورودی هوا باید با توجه به این اصل مهم انجام شود. حتی در جنگنده F-117 نایت هاوک به بهای کاهش سرعت هواپیما به زیر سرعت صوت با نصب توری هایی در ورودی هوا میزان انعکاس امواج راداری به شدت کاهش یافته است.

در هواپیمای F-313 قاهر برای اولین بار در یک هواپیمای پنهانکار دریچه های ورود هوا در بالای بدنه قرار گرفته است. در کنار این، ورودی های هوا به سمت جلو کشیده شده اند تا روند تحویل هوا به موتورهای هواپیما بدون هیچ مشکلی ادامه پیدا کند.

تدبیر دیگری که برای کاهش امواج راداری دراین جنگنده در نظر گرفته شده است، ایجاد پیچش در مخروط داخلی ورودی هوا است. در کنار سطح داخلی این مخروط نیز با مواد جاذب رادار (RAM) است.

شبیه سازی متعدد رایانه ای توسط نرم افزارهای رایانه ای نشان می دهد که پس از دوبار تضعیف امواج راداری هیچ موج قدرتمندی برای بازگشت به منبع انتشار و کشف محل هواگرد باقی نمی ماند.

*اولین جنگنده مجهز به کانارد

یکی دیگر از ویژگی های ممتاز جنگنده قاهر، استفاده از کانارد یا پیش بال در افزایش مانور پذیری این هواپیما است. هیچ کدام از جنگنده غربی و شرقی ایرانی که در خدمت نیروی هوایی ایران قرار دارند، به کانارد یا پیش بال مجهز نیستند و قاهر، اولین جنگنده از این نوع در ایران محسوب می شود.

استفاده از پیش بال یا کانارد سبب توزیع هوا به زیر بال و مجرای ورودی هواپیما می شود و بهبود عملکرد پروازی را به دنبال خواهد آورد.

وجود کانارد در این هواپیما از آن جا ضروری جلوه می کند که پرواز در ارتفاع پایین یکی از مهم ترین ماموریت هایی است که برای این هواپیما تعریف شده است.

وجود کانارد، موجب پایداری هواپیما در سرعت های بالا و ارتفاع پایین شده و بهبود عملکرد هوایی را به دنبال دارد که به طور حتم مد نظر طراحان این هواپیما بوده است.

*آنچه که بدنه را می سازد

یکی دیگر از پیشرفت های بزرگ که با ساختن این جنگنده نصیب ایران شده است، رشد قابل توجه صنایع هوایی ایران در تکنولوژی مواد مرتبط با مواد پنهانکار است. گرچه سابقه تکنولوژی مواد پنهانکار در دنیا به ده ها سال قبل باز می گردد، اما هنوز هم به عنوان یکی از شاخص های مهم در صنایع هوایی پیشرفته محسوب می شود؛ چه این که هنوز گفته می شود، دستیابی چین به این تکنولوژی ناشی از دسترسی ارتش این کشور به بقایای جنگنده پنهانکار سرنگون شده آمریکایی در صربستان باز می گردد.

توانمندی استفاده از چنین تکنولوژی به گونه ای که امکان مونتاژ این جنگنده در کوتاه ترین زمان ممکن فراهم شود، جزو امتیازاتی است که عملیاتی شدن تولید انبوه این جنگنده را در کوتاه مدت فراهم می کند.

*موتوری در عمق بدنه

جنگنده قاهر جنگنده ای تک موتوره است که  موتور آن به صورت عمیق در داخل جنگنده قرار گرفته است. گرچه یک موتوره بودن چنین جنگنده ای می تواند، سبب کاهش بقا پذیری آن شود اما مزایای چشم گیری نیز به همراه دارد.

موتور این جنگنده می تواند با بالاترین رانش ممکن امکان پرواز در ارتفاع پایین را فراهم کرده و مانور پذیری موثر را جنگنده فراهم می کند.

گرچه هنوز موتور و مشخصات این جنگنده به طور کامل ارائه نشده است، اما پیش بینی می شود که بیشینه توان یکصد کیلو نیوتن برای موتور این جنگنده ضروری است.

رونمایی از جنگنده بومی قاهر 313 با حضور رییس جمهور

*چشم تیزبین قاهر در کمین دوردست ها

سامانه های اویونیکی این هواپیما از چند نمایشگر چند کاره دیجیتال تشکیل شده است که بر خلاف سامانه های آنالوگ و رقمی، امکان انتقال اطلاعات را در کوتاه ترین زمان ممکن را به خلبان فراهم می کند.

سیستم راداری این هواپیما با توانایی جستجو و کشف اهداف راداری در فضای فراتر از دید امکان کشف و درگیری با اهداف کشف شده و هدایت موشک های هدایت شونده توسط امواج راداری را فراهم می کند.

*امتحان اصلی در صحنه نبرد خواهد بود

اینکه در نهایت قاهر 313 خواهد توانست با جنگنده های روز دنیا رقابت کند و یا نه، بستگی به عملکرد این هواپیما خواهد داشت، اما نکته مسلم در این است که هر جنگ افزاری تنها امتحان خود را در میدان جنگ پس خواهد داد و جنگنده قاهر 313 نیز از این مسئله مستثنی نخواهد بود.