عملیات خیبر - ایران ابرقدرت فاتح

عملیات خیبر

بسمه تعالی

مقدمه

8 سال دفاع مقدس در مقابل دشمن متجاوزی که تقریباًتمامی قدرتهای بزرگ مستقیم و غیر مستقیم او را حمایت می کردند تاریخ بسیار روشنی را در مقابل آیندگان قرار داده است که به حق می تواند راهگشای خوبی برای چگونگی استقامت در مقابل با دشمنان آینده باشد . این جنگ که براستی نبرد تمام عیاری از برخورد حق و باطل بود ویژگیها و پیامدهای فراوانی داشته و دارد که تا سالها می تواند دستمایه بسیار خوبی برای تحقیق ، پژوهش و انتشار مکتوبات فراوانی برای جامعه و تاریخ گردد . انجام عملیات گسترده ای بنام خیبر در منطقه عمومی خوزستان از جمله این ویژگیهاست که در این نوشتار سعی می شود تا حدودی زوایای مختلف آن روشن و بازگو شود . سوم اسفند ماه سالروز انجام این عملیات غرورآفرین است . گزارشی که در زیر می آید بطور مفصل زوایای مختلف این عملیات را با رویکرد یک گزارش نظامی تقدیم می دارد .

1 – وضعیت :
قرارگاه خاتم الأنبیاء(ص) در چهارم بهمن ماه 1362 طرح مقدماتی عملیات خیبر را به قرارگاه عملیات جنوب (کربلا) ابلاغ می‌نماید. قرارگاه خاتم در همین زمان در منطقه جنوب، کنترل و هدایت قرارگاههای کربلا و نجف را با سازمان رزم زیر عهده دار بود:

الف – قرارگاه کربلا :

1) یگانهای ارتشی :

الف) لشگر 21 پیاده ( منهای تیپ 4 )

ب) لشگر 92 زرهی ( منهای تیپ 2 زرهی )

(2)یگانهای سپاهی :

الف) لشگر 7 ولی عصر (عج) .

ب) لشگر 14 امام حسین (ع) .

ب – قرارگاه نجف :

1 1) یگانهای ارتشی :

الف) تیپ 2 لشگر 92 زرهی .

ب) توپخانه لشگر 92 زرهی .

پ) گروه 33 توپخانه .

2) یگانهای سپاه : یگانهائی از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی .

در طرح مقدماتی عملیاتی خیبر، به قرارگاههای کربلا و نجف مأموریت داده شد ساحل نزدیک شط العرب را تأمین نموده و قرارگاه کربلا آماده باشد از شط العرب عبور و بصره را تصرف نماید . در این طرح به قرارگاه کربلا دستور داده شد که با توجه به مأموریت و نیروهای دشمن برآورد خود را تهیه نماید .

قرارگاه کربلا برآورد وضعیت عملیاتی خود را تهیه و در آن به دلیل عدم وجود اطلاعات از کیفیت و چگونگی استقرار سیستم موانع عمیق و مستحکم و مواضع پدافندی سازمان یافتة دشمن و در نتیجه عدم امکان تجسم هدایت عملیات که احتمالاً منجر به تلفات و ضایعات غیر قابل قبول خواهد شد ، مشروحاً بیان و نیروهای مانوری مورد نیاز برای اجرای هر مرحله از عملیات را برآورد و محاسبه نموده ، همراه با طرح عملیاتی شمارة 1 خیبر که متضمن اجرای مأموریت در هفت مرحله عملیات بود در 17 بهمن ماه 1362 به قرارگاه خاتم الأنبیاء (ص) ارسال مینماید .

قرارگاه خاتم در 19 بهمن ماه 1362 با صدور امریه ای ، نیروهای واگذاری به قرارگاه کربلا را که به مراتب کمتر از نیروهای پیش بینی شده در برآورد عملیاتی این قرارگاه بود ابلاغ ، ضمناً مأموریت قرارگاه کربلا مندرج در طرح مقدماتی خیبر را تعدیل مینماید . متعاقب ابلاغ این امریه ، فرمانده قرارگاه کربلا در 25 بهمن ماه 1362 به قرارگاه خاتم در تهران احضار و از مشارالیه خواسته می شود دو راه کار زیر را تجزیه و تحلیل و پیشنهاد خود را ارائه نماید :

الف – راه کار 1 : اجرای آفند در فرصت مناسب با بپای کار آوردن نیروهای بیشتر به منظور تأمین هدفی در عمق مواضع دشمن .

ب – راه کار 2 : اجرای آفند در فرصت محدود با استفاده از نیروهای موجود در منطقه بمنظور تأمین هدفی کم عمق .

طی یک برآورد عملیاتی تعجیلی ابتدا راه کار 2 مورد تجزیه تحلیل قرار گرفته و به علّت عدم انطباق با اصول عملیات آفندی مردود شناخته شد . فرماندهی نیروی زمینی این برآورد را در جلسة مورخه 25 اسفند ماه 1362 شورای عالی دفاع مطرح مینماید ولی به عللی دستور داده میشود که همین راه کار اجرا گردد و بر مبنای این دستور ، معاونت عملیات و اطلاعات نیروی زمینی در 26 اسفندماه 1362 به قرارگاه کربلا ابلاغ می نماید که با استفاده از یگانهای موجود در منطقه ، عملیات آفندی را بمنظور تأمین خط ظفر و کنترل پل روی نهر کتیبان ، اجرا نماید . توضیح اینکه خط ظفر تا انتهای کانال ماهیگیری امتداد داشته ضمناً این کانال با طول 29 کیلومتر و عرض 1 کیلومتر به موازات شط العرب و بین خط مرز و شط العرب واقع و به عنوان مانعی عمده مورد استفادة دشمن بوده است .

بر مبنای دستور اخیر ، قرارگاه کربلا طرح عملیاتی شماره 2 خیبر و در 27 اسفندماه 1362 صادر و اقدامات عملی جهت اجرای مأموریت آغاز میگردد . لیکن به علّت وجود مشکلاتی در منطقه جلسة دیگری در محل جدید قرارگاه کربلا در غرب دارخوین در حضـور فرماندهی قرارگاه خاتم الأنبیاء (ص) و با شرکت فرمـاندهی نیروی زمینی و قرارگاهـهای عملیـاتی از 00 :23 دوّم اسفندماه الی 00 :02 سوّم اسفندماه 1362 تشکیل و تصمیم گرفته میشود طرح عملیاتی شماره 2 خیبر صادره از قرارگاه کربلا تجدید نظر گردد .

بدنبال جلسة یادشده در ساعت 00 :09 روز 3 اسفندماه 1362 به قرارگاه کربلا ابلاغ میشود که طرح عملیاتی شمارة 3 خیبر را با توجه به شرایط فوق تهیه نماید . این طرح به سرعت تهیه و در همان روز صادر و به یگانها ابلاغ و در همان روز نیز به دستور تبدیل و ساعت (س) ، 30 :18 و روز (ر) ، سوّم اسفندماه 1362 ، تعیین میگردد .

2- آغاز عملیات : 30 :18 03 اسفندماه 1362 پایان عملیات : 00 :24 10 اسفندماه 1362 مدت عملیات : 8 روز .

3- قرارگاه هدایت کننده : قرارگاه خاتم الأنبیاء (ص) .

4- منطقة عملیات : مناطقی از استانهای بصره ، العماره و جزایر مجنون .

5- یگانهای خودی ( نیروهای ارتش و سپاه پاسداران ) :

الف - قرارگاه کربلا-1 ( لشگر 77 پیاده و یک لشگر از سپاه پاسداران ) .

ب - قرارگاه کربلا-2 ( لشگر 21 پیاده و یک لشگر از سپاه پاسداران ) .

پ - قرارگاه کربلا-3 ( لشگر 28 پیاده و یک لشگر از سپاه پاسداران ) .

ت - قرارگاه کربلا-4 ( لشگر 81 پیاده و یک لشگر از سپاه پاسداران ) .

ث - قرارگاه کربلا-5 ( لشگر عملیاتی 55 پیاده و یک لشگر از سپاه پاسداران ) .

ج - لشگر 16 و 92 زرهی و تعدادی از یگانهای سپاه پاسداران نیز درحین عملیات به کارگرفته شدند.

6- یگانهای دشمن :

الف – لشگر 5 مکانیزه ( تیپ 15 و 20 مکانیزه ، تیپ 26 زرهی ، تیپ 53 مختلط ، تیپ 414 پیاده و دو گردان کماندوئی ) .

ب – لشگر 8 پیاده کوهستانی ( تیپ های 6 گارد مرزی ، 22 و 28 پیاده ، 32 نیروی مخصوص ، دو گردان کماندوئی و یک گردان تانک ) .

پ – لشگر 11 پیاده ( تیپ های 45 ، 47 ، 109 ، 401 پیاده و دو گردان کماندوئی ) .

ت – لشگر 3 زرهی ( تیپهای 8 مکانیزه ، تیپ های 6 و 12 زرهی ) .

ث – لشگر 6 زرهی ( تیپ 15 مکانیزه ، تیپهای 16 و 30 زرهی ) .

ج – لشگر 10 زرهی (-) .

چ – نیروهای گارد جمهوری .

7- مـأموریت : قـرارگاه خاتم الأنبیاء (ص) مـأموریت دارد ضمن ادامه پدافند در مناطق واگذاری در 30 :18 03 اسفند ماه 1362 در جنوب تک نموده هدفهای حمد ، توحید ، نصر ، فلق و فتح را تصرف و ساحل نزدیک رودخانة اروند را تأمین ، نیروهای دشمن را منهدم و بنا به دستور با عبور از اروندرود ، بصره را تأمین نماید .

8- چگونگی اجرای عملیات :

سرانجام عملیات خیبر در دو محور عمده یکی در پاسگاه زید و دیگری در هورالعظیم آغاز می گردد در محور پاسگاه زید علی رغم ایثارگری و فداکاری فوق العاده سربازان جان بر کف نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران و بدلیل حجم عظیم موانع غیر قابل عبور، خطوط مقدم و یگانهای احتیاط آسیب فراوان دیده واز جابجایی دشمن جلوگیری می نماید ، ولی در محور هورالعظیم غواصان و یگانهای خط شکن با عبور از 13 کیلومتر نی زار و آب به خط دشمن یورش برده و در ساعات اولیه موفق به تصرف اهداف تعیین شده گردیده و تا شط العرب پیش روی می نمایند ولی بعلت مشکلات فراوان نهایتاً دو جزیره جنوبی و شمالی مجنون در تصرف رزمندگان باقی می ماند . در اجرای این عملیات نیروی هوایی ارتش و پروازهای بسیار ارزشمند خلبانان شجاع هوانیروز نقش تعیین کننده ای را برای تثبیت مواضع بدست آمده ایفا می نماید . بحدی که برای اولین بار در طول شب ، پرواز بالگردها انجام شده و نزدیک به 20000 نفر از نیروهای رزمنده بدین وسیله به خطوط مقدم ترابری می شوند .

9- نتیجه :

الف - عملیاتی : تصرف جزایر نفتی مجنون شمالی و جنوبی به وسعت تقریبی 200 کیلومتر مربع .

ب - تلفات پرسنلی دشمن : کشته و زخمی 13000 نفر، اسیر 1100 نفر.

پ - ضایعات لجستیکی دشمن : انهدام 317 دستگاه تانک و نفر بر و خودرو ، سرنگونی 7 فروند هواپیما و 9 فروند هلیکوپتر.

ت- غنائم : تانک و نفر بر 40 دستگاه ، خودروی کمپرسی 20 دستگاه ، توپ پدافند هوائی دهها قبضه و تعدادی زاغه مهمّات سالم.

10 – مهمترین ویژگیهای عملیات خیبر اول استفاده دشمن از سلاح شیمیایی بصورت بسیار گسترده بود و دوم اجرای آتش توپخانه به شکل بسیار عجیبی که رزمندگان اسلام اصطلاح شخم زدن را برای این اقدام دشمن بکار می بردند . نه تنها طراحی این عملیات و اجرای آن شجاعت و قدرت تفکر فوق العاده طراحان و رزمندگان اسلام را نشان می دهد بلکه حفظ مواضع بدست آمده در شرایط بسیار سخت توسط سربازان جان بر کف نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران نیز خارج از قواعد و اصول جنگ بوده و عمدتاً بواسطه نیروی ایمان و روحیه شهادت طلبی انجام گردیده است.

به ارواح مطهر شهدای مظلوم بویژه سردار شهید محمد ابراهیم همت از سپاه و خلبانان شهید نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران درود و سلام می فرستیم ./

تهیه و تنظیم سرهنگ مجتبی جعفری

منبع: پایگاه اطلاع رسانی ارتش جمهوری اسلامی ایران