رونمایی از موشک شفق؛ نیش جدید کبراهای ایرانی
شفق، موشکی هوشمند است که با استفاده از جستجوگر IIR روی هدف خود قفل میکند و با برد 8 تا 10 کیلومتر، سرعت آن 2 تا 2.7 ماخ است. این موشک 60 کیلوگرمی توانایی نفوذ 1 تا 1.5 متر در انواع زره تانک و شناور را دارد و دقت اصابت آن 30 سانتیمتر مربع در فاصله 10 کیلومتر است.
گروه دفاع و امنیت مشرق - افزایش توان عملیاتی بالگردهای رزمی همواره مورد توجه نیروهای مسلح کشورمان بوده است. این امر با رشد و توسعه صنعت دفاعی ایران خصوصاً در زمینه سامانه‌های شناسایی و تسلیحات موشکی ارزش بیشتری نیز یافته است به طوری که شاهد به کار گیری انواع سامانه‌های الکترواپتیکی پایدار شده، سامانه‌های هشدار دهنده و فریب دهنده و سلاح‌های جدید روی بالگردهای مختلف کشور در قالب پروژه‌های مختلفی بوده‌ایم.
در این گزارش به معرفی دو نمونه از جدیدترین تغییرات در تنوع تسلیحاتی بالگردهای کشور می‌پردازیم.
تجهیز بالگرد کبرا به موشک هوا به سطح جدید
بالگرد «AH-1 کبرا» که می‌توان آن را یکی از مشهورترین بالگردهای رزمی جهان دانست از تأثیرگذارترین ادوات رزمی در دوران 8 ساله جنگ تحمیلی عراق علیه ایران نیز بوده است.
این واقعیت سبب شد تا علاوه بر تلاش برای بازسازی تمامی کبراهای هواپیمایی نیروی زمینی (هوانیروز) ارتش جمهوری اسلامی ایران که از نمونه AH-1J هستند پروژه‌هایی نیز برای تولید و بهینه‌سازی این بالگرد در صنعت دفاعی کشور اجرا شود. بالگردهای 2091، تیزتک و توفان نمونه‌هایی از این پروژه‌ها هستند.
به طور کلی، توپ سه لوله 20 میلیمتری چرخان، پرتابگرهای 7 و 19 فروندی راکت‌های 70 میلیمتری (2.75 اینچی) هایدرا و موشک ضد زره هدایت سیمی تاو مجموعه سلاح‌های این بالگرد را تشکیل می‌دادند. اما افزایش قابلیت‌های عملیاتی این بالگرد مؤثر، ریشه در دوران جنگ تحمیلی دارد که بارزترین نمونه آن را می‌توان به کار گیری موشک هوا به سطح هدایت اپتیکی «AGM-65 ماوریک» توسط این بالگرد دانست.
پرواز بالگرد کبرا مجهز به موشک ماوریک در دوران جنگ تحمیلی
این موشک که بر روی جنگنده بمب‌افکن‌های «F-4E فانتوم» نیروی هوایی ارتش (نهاجا) برای نبردهای دریایی و برخی مأموریت‌های زمینی استفاده می‌شد برای اولین بار در جهان روی کبراهای هوانیروز نصب شده و پس از آزمایش در عملیات‌های مختلفی از آن استفاده شد. به عنوان مثال در عملیات فتح المبین، 11 فروند موشک ماوریک توسط کبراها شلیک شد که عملکرد مطلوبی را نیز ثبت نمود.
لازم به ذکر است که آمریکایی‌ها نیز در 1990 آزمایش‌هایی برای شلیک ماوریک از سوپرکبراهای خود ترتیب دادند.
پس از جنگ تحمیلی یکی از بهسازی‌های اجرا شده روی این بالگرد، افزودن به تنوع تسلیحات قابل حمل آن بود. استفاده از موشک‌های ضد زره ایرانی توفان-2 و سایر نمونه‌های توسعه یافته آن، تلاش‌هایی برای به کار گیری موشک‌های دوش‌پرتاب سطح به هوا به عنوان سلاح هوا به هوا و نیز موشک هوا به هوای بردکوتاه «AIM-9 سایدویندر» از جمله بهسازی‌های تسلیحاتی روی این بالگرد بوده‌اند.
هر چند اطلاعی از عملیاتی شدن این دو نوع موشک روی کبرا در ایران منتشر نشده اما از تجهیز این بالگرد به سایدویندر دستکم دو تصویر توسط ارتش منتشر شده که نحوه نصب موشک و میزان فضای باقی مانده برای سایر تسلیحات در آن مشخص است.
موشک سایدویندر زیر بال کبرای هوانیروز
موشک سایدویندر هم به عنوان موشک هوا به هوا و هم در نقش ضد رادار در گونه «AGM-122 سایدآرم» روی کبراهای آمریکایی آزمایش و استفاده شده است. سوپرکبراهای سپاه تفنگداران نیروی دریایی آمریکا علاوه بر اینکه به واسطه بهسازی‌های مختلف توان حمل بار بیشتری دارند، با برخورداری از بال‌های بزرگتر، فضای بیشتری نیز برای حمل تسلیحات بیشتر دارند؛ نکته‌ای که اگر در کبراهای ایرانی نیز لحاظ شود امکان حمل تسلیحات بیشتر (با توجه به میزان وزن محموله قابل حمل توسط این بالگرد) فراهم خواهد شد.
موشک سایدویندر روی بالگرد AH-1Z در جایگاه سر بال
موشک ضد رادار سایدآرم زیر بال کبرا
به گزارش مشرق، در ادامه روند افزایش تنوع تسلیحاتی کبرا در ایران در جریان تحویل 20 فروند بالگرد بازسازی و تعمیر شده توسط شرکت پشتیبانی و نوسازی بالگردهای ایران موشکی جدید به نام شفق بر روی یک بالگرد کبرا نمایش داده شد که در قالب پروژه افتخار-1 به ثمر رسیده است.
شفق، موشکی هوشمند است که با استفاده از جستجوگر IIR روی هدف خود قفل میکند و با برد 8 تا 10 کیلومتر، سرعت آن 2 تا 2.7 ماخ است. بنا بر اطلاعات منتشر شده این موشک 60 کیلوگرمی توانایی نفوذ 1 تا 1.5 متر در انواع زره تانک و شناور را داشته و دقت اصابت آن 30 سانتیمتر مربع در فاصله 10 کیلومتر است.
موشک شفق نصب شده روی کبرای هوانیروز
از مهمترین مزیت‌های این موشک سهولت در به کار گیری و عدم نیاز به ایستایی بالگرد در مقابل هدف بوده که نشان دهنده قرار گیری آن در رده موشک‌های شلیک کن و فراموش کن است.
با توجه به اینکه هنوز پیرامون برخی از موشک‌های جدید کشور اطلاعات کافی منتشر نشده به نظر می‌رسد شفق یکی از اولین موشک‌های بومی باشد که از جستجوگر تصویری فروسرخ (IIR) استفاده می‌نماید. این نوع جستجوگر، قابلیت ردگیری اهداف زرهی و شناوری را از تمام زوایا دارد، از مقاومت نسبتاً بالایی نسبت به اخلال(جمینگ) و فریب برخوردار بوده و حساسیت بسیار بهتری در تشخیص اهداف دارد.
همچنین برخلاف جستجوگرهای اپتیکی مرئی که تنها در روز و شرایط آب و هوایی مساعد قابلیت فعالیت دارند جستجوگر تصویری حرارتی در شب و شرایط نامساعد با درصدی کاهش برد توان عملیات دارد.
جدیدترین حسگرهای فروسرخ تصویری قابلیت تشخیص در محدوده‌های متنوع امواج فروسرخ را دارند و در نتیجه به این دلیل و نیز افزایش هوشمندی پردازشگرهای دیجیتال، امکان مقابله با آنها بسیار دشوار شده است.
بسیاری از حسگرهای جدید تصویری فروسرخ در محدوده طول موج متوسط فروسرخ (MWIR) یا بلند فروسرخ (LWIR) کار می‌کنند تا تابش فروسرخ اجسام را به راحتی از نور مرئی تشخیص دهند.
تصویر فروسرخ از یک هدف دریایی در فاصله 4 کیلومتری
از این فناوری در سامانه‌های مختلفی با مأموریت‌های شناسایی، ردگیری اهداف، سامانه‌های کنترل آتش و حسگر موشک‌ها استفاده می‌شود. در موشک‌های بهره‌مند از جستجوگر تصویری فروسرخ، داده‌های تصویری حسگر از طریق خط ارتباط داده به سامانه پرتاب نیز منتقل می‌شود. از این نوع جستجوگر دستکم در یکی از پروژه‌های هدایت‌پذیر کردن راکت هایدرا-70 (LOGIR) در دنیا نیز استفاده شده و موشک شفق و تجارب حاصل از آن می‌تواند مقدمه‌ای برای هدایت‌پذیر نمودن این راکت‌های پرکاربرد در ایران نیز باشد.
با استفاده از یک پایگاه اطلاعات ذخیره شده در موشک می‌توان با بهره‌گیری از توانمندی‌های تحلیل تصویر، هوشمندی بالایی برای موشک در انتخاب اهداف و تغییر آنها به صورت خودکار (در صورت الزام در شرایط نبرد) هم فراهم نمود.
میزان تشخیص اهداف با تصاویر قابل تهیه با جستجوگر IIR
لازم به ذکر است سامانه هدایت بر اساس تصویر فروسرخ یکی از انواع روش‌های مورد استفاده در نسل سوم هدایت در موشک‌های ضد زره یعنی هدایت به سبک «شلیک کن-فراموش کن» هستند. هلفایر (مدل L) با هدایت راداری موج میلیمتری، جاولین با هدایت تصویری فروسرخ از جمله موشک‌های نسل سومی هستند که عملکرد شلیک کن-فراموش کن داشته و البته از جستجوگرهای مختلفی استفاده می‌نمایند.
در نسل اول هدایت موشک‌های ضد زره مانند مالیوتکا از روش «فرمان به خط دید دستی»، غیرخودکار یا MCLOS (Manual Command to Line-Of-Sight) و در نسل دوم هدایت از روش «فرمان به خط دید نیمه خودکار» یا SACLOS (Semi-Automatic Command to Line-Of-Sight) استفاده می‌شود که موشک‌های تاو، میلان و حتی کورنت در این دسته قرار می گیرند.
به گزارش مشرق، با روش "شلیک کن-فراموش کن" بالگرد از ردگیری هدف (و موشک) تا لحظه اصابت موشک بی‌نیاز شده که برای بقاپذیری آن در میدان نبرد بسیار مفید است. همچنین امکان درگیری با تعداد هدف بیشتری در بازه زمانی یکسان در مقایسه با استفاده از موشک‌های نسل دوم فراهم می‌شود.
کاملاً پیدا است که شفق بر پایه موشک «شهاب ثاقب» ساخته شده و این موشک نیز بر پایه کروتال‌های غنیمتی از عراق یا اف-ام-80های خریداری شده از چین تولید گردیده. شهاب ثاقب موشکی با جرم حدوداً 84 کیلوگرم با 13.5 کیلوگرم سرجنگی ترکشی است که به واسطه پیشران سوخت جامد خود به بیشینه سرعت 740 متر بر ثانیه می‌رسد. برد این موشک در حالت سطح به هوا به 8.8 تا 11 کیلومتر در برابر اهداف مختلف می‌رسد.
موشک سطح به هوای شهاب ثاقب
شفق برای اولین بار در بازدید رئیس جمهور از وزارت دفاع مشاهده شد. این موشک در حالی در جایگاه زیر بدنه پهپاد رزمی کرار نصب شده بود که پوشش فلزی با دماغه پهن (Blunt) بخش جلویی آن را شکل داده و نوع حسگر آن قابل تشخیص نبود. اما موشک نمایش داده شده زیر بال بالگرد کبرا دارای یک پوشش شفاف در بخش جلویی خود است که بخش فلزی را در بر گرفته.
در خود این بخش فلزی نیز تغییراتی نسبت به قبل مشاهده می‌شود از جمله تفاوت شکل آن در ناحیه نزدیک به محل اتصال به بدنه موشک نسبت به نمونه دیده شده به همراه کرار و نیز ایجاد فضایی دریچه مانند، برای قرار گیری حسگر IIR در بخش جلویی آن. متأسفانه اطلاعاتی در باره پیکربندی نهایی موشک شفق منتشر نشده است.
موشک شفق در بازدید رییس جمهور از وزارت دفاع (تصویر بالا) و در مراسم تحویل بالگردها (تصویر پائین)
یکی دیگر از ابهامات فعلی پیرامون این موشک که از مقایسه آن با شهاب ثاقب به راحتی قابل تشخیص است حذف شدن بالک‌های کنترلی موجود در دماغه شهاب ثاقب در شفق است.
شهاب ثاقب موشکی کانارد-کنترل است در حالی که با حذف این بخش در شفق و عدم مشاهده عملگرهای آیرودینامیکی در آن، نحوه کنترل این موشک برای تصحیح مسیر نامشخص است. امکان استفاده از کنترل بردار رانش (TVC) به دلیل زمان کوتاه سوزش موتور سوخت جامد این موشک و مدت زمان پرواز بیش از 10 ثانیه‌ای آن (در صورت یکسان بودن مشخصات پیشران شفق با شهاب ثاقب) نیز منتفی به نظر می‌رسد.
با توجه به تفاوت شکل دماغه شفق با شهاب ثاقب کاهش سرعت بیشینه آن به میزان اعلام شده 2 برابر سرعت صوت منطقی خواهد بود. شهاب ثاقب با برخورداری از شعاع دماغه بسیار کم که عملکرد آیرودینامیکی نزدیک به دماغه‌های نوک تیز دارد برای تولید کمترین میزان پسا طراحی شده اما دماغه پهن شفق که ناشی از فضای لازم و شکل حسگر تصویری فروسرخ است پسای بیشتری تولید می‌نماید.
بنا بر این با وجود کاهش وزنی حدود 28.5 درصدی شفق نسبت به شهاب ثاقب کاهش سرعت بیشینه آن به 2 ماخ قابل توجیه است. بیشترین سرعت 2.7 ماخ موشک شفق نیز می‌تواند مربوط به حالت شلیک آن از بیشترین ارتفاع و سرعت ممکن مثلاً با شلیک آن از پهپاد کرار باشد.
نکته مهم دیگر در مورد موشک شفق نوع و میزان سرجنگی آن است. سرجنگی ترکشی 14 کیلوگرمی شهاب ثاقب که با فرمان فیوز مادون قرمز عمل میکند برای انهدام اهداف هوایی طراحی شده اما با توجه به مأموریت متفاوت شفق که نفوذ در زره خودروهای زرهی مانند تانک و شناورها است نیاز به سرجنگی مخصوص و فیوز مناسب مانند خرج گود و فیوز تأخیری است.
به گزارش مشرق، یکی از موارد مهم در پرونده موشک شفق به کار گیری آن روی پهپاد موتور جت و رزمی کرار است.
این موشک با استفاده از یک ریل پرتاب متفاوت با نمونه مورد استفاده در بالگرد کبرا در جایگاه زیر بدنه کرار نصب شده. کرار که قابلیت دستیابی به بیشینه سرعت بالاتر از 900 کیلومتر بر ساعت را دارد توانایی حمل تعداد بیشتری از این موشک 60 کیلوگرمی را داشته که در مأموریت‌های رزمی ضد شناور و ضد اهداف محافظت شده می‌تواند بسیار مفید باشد. بالگرد کبرا هم از نظر وزنی امکان حمل تعداد بیشتر از 2 فروند فعلی از این موشک را دارد.
موشک شفق زیر بدنه پهپاد کرار
موشک شفق زیر بال بالگرد کبرا
برد 8 تا 10 کیلومتری شفق امنیت بالایی برای هواگرد حامل آن در مقابل سامانه‌های پدافند هوایی توپخانه‌ای، موشک‌های دوش‌پرتاب و برخی از موشک‌های سطح به هوای بردکوتاه ایجاد می‌نماید. سرعت بالای این موشک نیز مدت زمان پرواز آن را با توجه به بیشینه برد در حد مناسبی نگاه می‌دارد.
صرف نظر از وضعیت تولید شفق سلاح‌های موشکی دیگری نیز در بین تولیدات داخلی وجود دارند که قابلیت به کار گیری در بالگرد کبرا را دارند. موشک‌های کوتاه بردی مانند کوثر با جرم 120 کیلوگرم (که حدود 30 کیلوگرم آن مربوط به سرجنگی است) و برد 25 کیلومتر و نیز موشک ظفر از جمله این سلاح‌ها هستند. امروزه گونه دریایی بالگرد شاهد285 هم به موشک کوثر مجهز است که البته برای هدفیابی اولیه یک رادار کوتاه برد نیز روی این بالگرد نصب شده است.
موشک کوثر نصب شده روی بالگرد شاهد285
لازم به ذکر است موشک کوثر در انواع مختلف خود از جستجوگرهای متنوعی شامل راداری و اپتیکی بهره می‌برد که به کار گیری گونه اپتیکی آن (در صورت عملیاتی بودن) نیاز به استفاده از تجهیزات کمتری در بالگرد کبرا دارد. به علاوه با توجه به سوابق استفاده از موشک‌های ضد رادار روی بالگرد در آمریکا و گسترش بسیار زیاد سامانه‌های پدافند هوایی کوتاه برد در سالیان اخیر به کار گیری یک موشک ضد رادار کوتاه برد روی بالگرد کبرا نیز می‌تواند مورد توجه قرار گیرد.
در جریان تحویل 20 فروند بالگرد بازسازی و تعمیر شده به نیروهای مسلح یک فروند بالگرد AB-212 متعلق به هوادریای نیروی دریایی ارتش نیز مشاهده شد که تحت پروژه‌ای به نام شاهین به یک قبضه تیربار تک لوله 12.7 میلیمتری دشکا و یک پرتابگر 7 فروندی راکت‌های هایدرا مجهز شده است.
پیش از این نیز تصویری از یک فروند بالگرد 214 هوانیروز مجهز به همین ترکیب سلاح دیده شده بود اما با توجه به سابقه حمل سلاح موشکی توسط بالگرد سبک وزن 212 این تغییر ترکیب تسلیحاتی مهم به نظر می‌رسد.
تیربار نصب شده روی بالگرد 212 هوادریا در پروژه شاهین
پرتابگر 7 فروندی راکت و قبضه تیربار در بالگرد 214
بالگردهای 212 هوادریا از زمان تحویل (پیش از انقلاب اسلامی) به موشک‌های هوا به سطح AS-12 مجهز بودند که برای پشتیبانی از عملیات‌های آبی خاکی کاربرد کمتری دارد. در مقابل، تیربار و راکت سلاح‌هایی هستند که برای پشتیبانی سبک و ایجاد حجم آتش محدود در عملیات انتقال هوایی نیروهای تکاوری بسیار مناسب هستند.
شلیک موشک AS-12 از بالگرد 212 هوادریا
این ترکیب سلاح یعنی راکت و تیربار در پیشرفته‌ترین گونه بالگرد 212 یعنی UH-1Y در سپاه تفنگداران دریایی آمریکا نیز دیده می‌شود. در این بالگرد انواع پرتابگرهای 7 و 19 فروندی راکت هایدرا به علاوه تیربارهای تک لوله 12.7 میلیمتری و تیربار چرخان (گتلینگ) 6 لول 7.62 میلیمتری (در نمونه UH-1N) قابل به کار گیری است که با یک سامانه الکترواپتیکی پایدار شده نصب شده در دماغه بالگرد نیز برای شناسایی و هدفیابی اولیه پشتیبانی می‌شوند.
شلیک از راکت انداز 19 فروندی توسط بالگرد UH-1Y
گتلینگ 7.62 میلیمتری، راکت انداز 7 فروندی در پهلو و سامانه الکترواپتیکی زیر دماغه بالگرد UH-1N
البته برای عملیات‌های تهاجمی سنگین در کنار بالگرد فوق از «AH-1W سوپرکبرا» و نمونه جدیدتر آن، «AH-1Z وایپر» در آمریکا استفاده می‌شود، ترکیب بالگردهای ترابری سبک و بالگرد تخصصی تهاجمی ترکیبی است که جای آن در هوادریای ارتش با توجه به گسترش تعاریف مأموریتی آن خالی به نظر می‌رسد. لازم به ذکر است بالگردهای دریایی میل-171 نیروی دریایی سپاه (ندسا) نیز قابلیت تجهیز به تیربار، راکتانداز و موشک‌های ضد کشتی دوربرد نور و قادر را برای شرکت در عملیات‌های مختلف دارند.
میل-171 ندسا مسلح به تیربار و راکتانداز
تجهیز بالگردهای 212 هوادریا به تیربار و راکتانداز نیز مقدمه خوبی برای ایجاد تنوع تسلیحاتی روی این بالگرد و تجهیز به سلاح‌های دیگر است. در واقع این بالگردها نیز می‌توانند به موشک‌های ضد کشتی کروز مانند کوثر، ظفر و حتی نصر مجهز شوند که اثربخشی آنها هرگز با AS-12 قابل مقایسه نخواهد بود. همچنین امکان استفاده از راکت‌اندازهای بزرگتر 19 فروندی و تیربارهای چندلوله چرخان مانند اخگر نیز همانند نمونه آمریکایی در این بالگرد وجود خواهد داشت.
تجهیز بالگردهای مختلف هوادریا به موشک‌های ضد کشتی با توجه به مشاهده عملکرد بالگردهای سوپرفریلون با موشک اگزوست در اختیار عراق در نبردهای ضد کشتی در دوران جنگ تحمیلی برای نداجا بسیار روشن است به طوری که پس از جنگ تحمیلی شاهد اجرای پروژه‌هایی همچون ساخت موشک «فجر دریا» (ترکیبی از موشک سی‌کیلر با جستجوگر تصویری موشک ماوریک) و شلیک آن از بالگردهای دریایی «SH-3D سی‌کینگ» در نداجا بوده‌ایم؛ بالگردی که همچنان از توان بالقوه بالایی برای تجهیز به موشک‌های ضد کشتی جدید ساخت داخل برخوردار است.
بالگرد سی‌کینگ هوادریا مجهز به موشک فجر دریا
به گزارش مشرق، کارایی بالای همین ترکیب سبب شده تا بالگردهای سبک «AB-206 جت رنجر» نیز در نیروی دریایی سپاه به موشک کروز برد کوتاه تا متوسط و 350 کیلوگرمی نصر مجهز شوند. این بالگردها عملاً مانند سکوهای متحرک شلیک موشک عمل کرده و با قابلیت آغاز عملیات خود از هر نقطه، امکان اجرای عملیات مؤثر ضد کشتی را دارند. به علاوه با پرواز این بالگردها در محدوده برد پروازی قابل دستیابی امکان ایجاد اولین خط دفاع موشکی ضد کشتی در فواصل دورتر از ساحل توسط خود نیروهای دریایی ممکن می‌شود؛ عملیاتی که کامل‌ترین شکل آن توسط جنگنده‌های نیروی هوایی اجراء می‌گردد.
همچنین در مأموریت‌های آبهای دور، ناو رزمی حامل بالگرد به واسطه تجهیز آن به موشک ضد کشتی یا اژدرهای سبک امکان درگیری با دشمن را در مواقع لزوم و به تناسب الزامات راهکنشی (تاکتیکی) خواهد داشت.
بالگرد 206 ندسا مجهز به موشک کروز نصر
روند افزایش توان عملیاتی ناوگان عظیم بالگردی کشور که با ایجاد ترکیبی همگون از سامانه‌های جدید شناسایی و هدفگیری و تسلیحات متنوع، متناسب با مأموریت‌های گوناگون در کنار تلاش شبانه‌روزی برای تعمیر و بازسازی بالگردها پیگیری می‌شود یقیناً در آینده نیز منجر به معرفی دستاوردهای جدید و افتخارآمیز دیگری خواهد بود.
این مجموعه اقدامات به علاوه پروژه‌های ملی برای ساخت بالگردهای مورد نیاز با طراحی بومی گویای عزم راسخ متخصصان صنعت دفاعی کشور در ارتش، سپاه و وزارت دفاع برای آمادگی کامل نیروهای مسلح برای دفاع همه جانبه از انقلاب و سرزمینمان ایران است. منبع: مشرق نیوز
امیر صباحی‌فرد:
هرگونه تجاوز به خاک مقدس ایران در نطفه خفه خواهد شد
جانشین فرمانده قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیاء(ص) گفت: اقتدار نیروهای نظامی، انتظامی و اطلاعاتی باعث شده است تا دشمنان فکر نفوذ به خاک مقدس کشور جمهوری اسلامی ایران را به ذهن خود راه ندهند و قطعا هرگونه تجاوز در نطفه خفه خواهد شد.
به گزارش حوزه دفاعی امنیتی باشگاه خبرنگاران؛ امیر سرتیپ علیرضا صباحی فرد جانشین فرمانده قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیاء(ص) گفت: اقتدار نیروهای مسلح باعث ایجاد ثبات و امنیت در کشور شده است و این اقتدار با رهنمودهای داهیانه فرماندهی معظم کل قوا و ایثار و فداکاری نیروهای مسلح به دست آمده است.
جانشین فرمانده قرارگاه پدافند هوایی با اشاره به ناامنی‌های ایجاد شده در کشورهای منطقه اظهار داشت: به یاری خداوند ارتش و مردم عراق با وحدت و همدلی پاسخ محکمی به متجاوزین می‌دهند.
سرتیپ صباحی فرد افزود: امنیت و ثبات امروز در کشور مرهون ایثار و فداکاری نیروهای نظامی، انتظامی و اطلاعاتی است و این اقتدار باعث شده است تا دشمنان فکر نفوذ به خاک مقدس کشور جمهوری اسلامی ایران را به ذهن خود راه ندهند و قطعا هرگونه تجاوز در نطفه خفه خواهد شد.
باشگاه خبرنگاران
|
یکشنبه 93/3/25 ساعت 1:44 عصر | نوشته شده به دست
رضا خانگلی
| ( نظرات )
|
امیر سرتیپ حیدری در جمع خبرنگاران:
مراقبت‌ها را در مرزها بیشتر کرده‌ایم/ اتفاقات منطقه بخشی از برنامه نظام استکباری و صهیونیستی است
جانشین فرماندهی نیروی زمینی ارتش با اشاره به اینکه آنچه در کشورهای منطقه رخ می‌دهد، بخشی از برنامه نظام استکباری شیطان بزرگ و صهیونیست‌هاست، گفت: مراقبت‌ها را بیشتر کرده‌ایم تا بر منطقه تسلط داشته باشیم و پاسخ قاطع و به موقع به تهدیدات بدهیم و وظیفه خود می‌دانیم که آمادگی خودمان را حفظ کنیم.
به گزارش خبرنگار دفاعی امنیتی باشگاه خبرنگاران، امیر سرتپیپ کیومرث حیدری جانشین فرماندهی نیروی زمینی ارتش ظهر امروز(یکشنبه) در حاشیه مراسم جشن ازدواج سربازی در جمع خبرنگاران در پاسخ به این سوال که تدابیر ارتش در تامین امنیت مرزها با توجه به تحولات منطقه و عراق چیست، اظهار داشت: نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران نه برای اتفاقاتی که افتاده، بلکه همواره تحولات منطقه و جهان را رصد میکند.
وی افزود: ما تحولات مرتبط با تهدیدات بالقوه‌ای که منظور نظر ما است را رصد می‌کنیم و در این باره هم الحمدلله تا بحال موفق بوده‌ایم.
امیر سرتیپ حیدری تصریح کرد: ما قبلا در مرزها نیز حضور داشته‌ایم و اکنون این حضور یک مقدار پررنگ‌تر شده است.
جانشین فرماندهی نزاجا گفت: آنچه در کشورهای منطقه رخ می‌دهد، بخشی از برنامه شیاطین، نظام استکباری، شیطان بزرگ و صهیونیست‌هاست.
وی افزود: پیام اصلی ما این است که مسلمانان هوشیار و بیدار باشند و با طناب ایادی استکبار و صهیونیست داخل چاه نروند.
امیر سرتیپ حیدری اظهار داشت: از لحاظ نظامی هر موقع که فرمانده معظم کل قوا صلاح بداند، به وظیفه و تکلیف قانونی خود عمل می‌کنیم.
جانشین فرماندهی نزاجا در پاسخ به این سوال که آیا بعد از اتفاقات اخیر عراق فعالیت در مرزها برای مراقبت بیشتر شده، گفت: مراقبت‌ها را بیشتر کرده‌ایم تا در منطقه تسلط داشته باشیم و پاسخ قاطع و به موقع به تهدیدات بدهیم گرچه ما تهدیدی را متوجه مرزهای کشور خود نمی‌دانیم
وی در پایان خاطرنشان کرد: ملت ما الحمدلله بیدارند و در رکاب ولایت و امر ولایت از هوشیاری و بیداری کاملی برخوردارند، ولی ما هم وظیفه خود می‌دانیم که آمادگی خود را حفظ کنیم.
منبع: باشگاه خبرنگاران
|
شنبه 93/3/24 ساعت 2:6 عصر | نوشته شده به دست
رضا خانگلی
| ( نظرات )
|
ایران کشور برتر علوم دریایی منطقه
دبیر ستاد توسعه فناوری و صنایع دانش بنیان دریایی گفت: ایران پتانسیل بالایی از لحاظ علمی برای تولیدات صنایع دریایی دارد.
به گزارش مشرق، محمد سعید سیف گفت: ایران از لحاظ رتبه علمی در حوزه دریایی نسبت به کشورهای ترکیه، امارات و مناطق دیگر رتبه اول را دارد که با این وجود می توانیم از پتانسیل علمی خود در جهت اشتغال و تبدیل علم به صنعت در حوزه صنایع دریایی استفاده کنیم.
وی عنوان کرد: شیلات، حمل و نقل دریایی، امور نظامی و دفاعی مرتبط با دریا از حوزه های مختلف دریایی موجود در کشور هستند که باید هر یک از این علوم را به صورت جداگانه توسعه بدهیم تا به پیشرفت هایی در این خصوص برسیم.
وی با بیان اینکه پنج هزار کیلومتر ساحل در کشور وجود دارد، گفت: اگر نتوانیم از فناوری ها در سواحل کشور استفاده کنیم، بومی سازی و اشتغال در حوزه صنایع دریایی ایجاد نخواهد شد.
رئیس ستاد توسعه فناوری و صنایع دانش بنیان دریایی عنوان کرد: از مهم ترین دستاوردها در حوزه دریایی، پارس جنوبی است که تکمیل و توسعه این دستاورد توسط صنعت گران ایرانی از لوله گذاری، ساخت و طراحی سکوها، بهره برداری و در نهایت تعمیرات توسط کشور خودمان صورت می گیرد ولی هنوز در حوزه ساخت شناورهای بزرگ به بومی سازی نرسیده ایم.
وی با بیان اینکه هنوز ایران در حوزه ساخت شناور های بزرگ ضعیف است، اظهار داشت: با وجود دستاوردهای زیاد در حوزه فراساحل و ساخت شناور و انجام 90 درصد تولیدات و فعالیت های دریایی در حوزه نفت و گاز توسط کشور خودمان، امکاناتی توسط ارگان های مربوطه برای ساخت شناور های بزرگ فراهم شده ولی هنوز توسعه پیدا نکرده است.
وی با بیان اینکه برای تبدیل علم به صنعت در حوزه دریایی باید حمایت مالی شویم، گفت:حمایت های مالی، بانکی، رفع معضلات در زمینه حقوقی و درنهایت پشتیبانی دولت منجر به تولیدات صنایع دریایی در کشور خواهد شد.
سیف افزود: هنوز ستاد توسعه فناوری و صنایع دانش بنیان دریایی در سه ماه کاری خود نتوانسته با شرکت های دانش بنیان، در این حوزه ارتباطی برقرار کند.
منبع:مشرق نیوز
|
پنج شنبه 93/3/22 ساعت 1:48 عصر | نوشته شده به دست
رضا خانگلی
| ( نظرات )
|
امیر دریادار سیاری در نشست خبری:
ماموریت ناو گروه سی‌ام تامین امنیت در "خلیج عدن"، "باب‌المندب" و "شمال اقیانوس هند" است/ رونمایی از زیردریایی "فاتح"
فرمانده نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی گفت: ماموریت ناو سی‌ام تامین امنیت در خلیج عدن، باب‌المندب و شمال اقیانوس هند است و از خط استوا عبور کرد.
به گزارش خبرنگار دفاعی امنیتی باشگاه خبرنگاران، "امیر دریادار حبیب الله سیاری" فرمانده نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی در نشست خبری که صبح امروز در ستاد نیروی دریایی ارتش برگزار شد، گفت: از سه روز گذشته میزبان هیئت بلندپایه‌ای از عمان بودیم که از دانشگاه علوم دریایی امام خمینی(ره) در نوشهر، مرکز آموزش تفنگداران و تکاوران دریایی منجیل و فرماندهی آموزشی تخصصی رشت دیدار کردند و از توانمندی‌های دریایی کشورمان اطلاع پیدا کردند.
وی تصریح کرد: هیئت نظامی عمان پس از بازدیدها عنوان کرد که از توانمندی دریایی ایران متحیر شده‌ایم و فکر نمی‌کردیم که سطح آموزشی ایران آنقدر بالا باشد.
امیر سیاری اظهار داشت: در ملاقاتی که صبح امروز با این هیئت نظامی داشتم، کارگروه صلح و دوستی دو کشور را مرور کردیم و به دنبال توسعه کاری بین نیروی دریایی دو کشور هستیم.
فرمانده نیروی دریایی ارتش ادامه داد: سالانه رزمایش امداد و نجات در شرق تنگه هرمز برگزار می‌شود که امسال این امر در فروردین ماه بین ایران و عمان برگزار شد.
وی بیان داشت: ناوگروه ایران برای مبارزه با دزدان دریایی در "باب‌المندب" و "خلیج عدن" از "بندر مسقط" و "بندر صلاله" عمان بهره می‌بریم و نیروی دریایی عمان در بحث مبارزه با دزدان دریایی با نیروی دریایی کشورمان همکاری میکند.
امیر سیاری افزود: انتظار داریم که سطح تبادلات و روابط آموزشی بین دو کشور بالا برود؛ چرا که قطع به یقین در بحث رزمایش‌ها همدلی بیشتری ایجاد میکند و امیدواریم که سطح رزمایش بین دو کشور در بحث تجسس و نجات بیشتر شود.
وی اضافه کرد: ما سالانه از بندر صلاله دیدار می‌کنیم و 25 خرداد میزبان ناو نیروی دریایی عمان در بندرعباس هستیم که به مدت یک هفته از توانمندی‌های آموزشی، صنعتی، علمی و رزمی ایران دیدار می‌کنند.
فرمانده کل نیروی دریایی ارتش اظهار داشت: در حال حاضر ناوگروه سی‌ام در دریاست و به برقراری امنیت در باب‌المندب، خلیج عدن و دریای سرخ می‌پردازد.
*ماموریت ناو گروه سی‌ام تامین امنیت در "خلیج عدن"، "باب‌المندب" و "شمال اقیانوس هند" است
امیر سیاری ادامه داد: ناوگروه سی‌ام توانسته است سفر بلندمدتی داشته باشد، البته در گذشته توانسته‌ایم تا تنگه جبل‌الطارق دریانوردی کنیم و پس از آن به هند و سریلانکا رفته‌ایم که اکثر کسانی که این خبر را شنیدند، از حضور ایران در آبهای آزاد متحیر شدهاند، البته در سفر قبلی وارد دریای چین و اقیانوس آرام شدیم.
فرمانده نیروی دریایی ارتش بیان داشت: ماموریت ناو سی‌ام تامین امنیت در خلیج عدن، باب‌المندب و شمال اقیانوس هند است و از خط استوا عبور کرد و برای اولین بار به اقیانوس هند جنوبی رفته و امروز در بندر دار‌السلام تانزانیا که سه الی چهار روز در آنجا می‌ماند.
وی ادامه داد: ناو سی‌ام نیروی دریایی با هدف ماموریت ارسال پیام صلح و دوستی و تحکیم روابط با کشورهای حاشیه اقیانوس هند اول اردیبهشت از بندرعباس حرکت کرده است.
فرمانده کل نیروی دریایی ارتش بیان داشت: ناو سی‌ام که هم اکنون در تانزانیاست، فرصتی را برای ارسال پیام صلح و دوستی ایجاد کرده و باید منتظر بمانیم که آیا ماموریت آنها ادامه پیدا میکند و یا به کشور مراجعه می‌کنند البته یکماه و یا چهل روز دیگر برگردند و اگر سفرشان ادامه پیدا کند به قسمت‌های دیگر جنوب آفریقا می‌‌روند.
سیاری افزود: طولانی‌ترین ماموریت ناوگروه‌های ما دریانوردی 16 الی 17 هزار مایلی بوده و رکورد دریانوردی از زمان حضور در آبهای آزاد از بندرعباس به مدت 5 ماه و نیم بوده که ناو بیست و نهم پس از آن در 8 اردیبهشت به کشور بازگشت.
فرمانده کل نیروی دریایی ارتش، اظهار داشت: چندی پیش ناوگروه صلح و دوستی در کراچی پهلو گرفت و پس از خروج رزمایشی یک روزه با میزبان انجام شد و اگر کشوری به ایران بیاید، همین اتفاق دوباره شکل می‌گیرد، البته در بمبئی هم این امر صورت گرفت و به احتمال زیاد ناو سی‌ام در تانزانیا در زمان خروج یک رزمایش یک روزه را برگزار کند.
فرمانده کل نیروی دریایی ارتش بیان داشت: دزدان دریایی در حال حاضر فعالیت گسترده‌ای دارند و در هفته گذشته در یک شب دوبار به کشتی ما حمله کردند که در نهایت آنها را دور کردیم. 20 تا 30 کشور در این منطقه در حال گشت برای تامین امنیت کشتی‌های خود هستند و اگر از ما درخواست کمک کنند، دریغ نمی‌کنیم.
*تاکنون 2400 فروند کشتی را اسکورت کرده‌ایم
سیاری اضافه کرد: تاکنون 2400 فروند کشتی را اسکورت کرده‌ایم و اگر ما نبودیم اکثر این کشتی‌ها مورد حمله قرار می‌گرفتند و باید برای تامین امنیت دست به سوی دیگران دراز می‌کردیم که اینجا توانمندی ایران معلوم می‌شود.
وی تصریح کرد: 90 درصد صادرات و واردات کشورهایی که راه دریایی دارند از مسیر دریا انجام می‌شود و اگر امنیت برقرار نمی‌شد ضرر زیادی می‌کنیم.
فرمانده کل نیروی دریایی ارتش در پایان خاطرنشان کرد: در آینده نزدیک بحث ناوشکن دماوند را دنبال می‌کنیم و با پشتیبانی صنایع دفاع می‌خواهیم که زیردریایی فاتح را رونمایی کنیم.
منبع: باشگاه خبرنگاران
|
سه شنبه 93/3/20 ساعت 9:27 عصر | نوشته شده به دست
رضا خانگلی
| ( نظرات )
|
«صیاد 2» زنجیره شکارچیان ایرانی را کامل کرد +عکس
صرف‌نظر از برخی شباهتهای ابعادی و عملکردی موشک صیاد-2 و پاتریوت و اینکه مأموریت هر دو سامانه در وهله اول دفاع از تأسیسات ثابت و راهبردی است، پرتابگر دو سامانه نیز شباهت بسیار زیادی به‌هم دارند.در واقع طراحان‌کشورمان با نگاهی دقیق، پرتابگرهای جعبه‌ای مشابه با سامانه پاتریوت برای موشک ایرانی ساختهاند.
به گزارش گروه دفاع و امنیت مشرق، با توجه به تهدیدات موجود علیه کشورمان، پدافند هوایی به نوعی اولویت اول نیروهای مسلح ایران است که تفکیک بخش پدافند هوایی نیروی هوایی ارتش و تشکیل قرارگاه پدافند هوایی خاتم الأنبیاء به عنوان یکی از مهمترین نمودهای آن مطرح می‌شود. در این راستا و برای تقویت توان سامانه‌های دفاع هوایی موشکی، خط تولید جدیدترین ابزار پدافند هوایی کشور با نام موشک «صیاد-2» چندی پیش نمایش داده شد.
اولین خبرها از آزمایش این موشک و تحویل آن به قرارگاه پدافند هوایی خاتم الأنبیاء ارتش اوایل سال 1390 منتشر شد. بعدها اعلام گردید از این موشک در سامانه دوربرد و ارتفاع بالای «اس-200» نیز استفاده خواهد شد که در نتیجه به آن امکان درگیر شدن با اهداف در برد و ارتفاع متوسط را نیز خواهد داد. ظاهراً این امر به کمک سامانهای با نام «تلاش» میسر شده است که برای آشکارسازی و ردگیری هدف موشک صیاد-2 از آن استفاده می‌شود.
در زمان رونمایی از موشک صیاد-2 در سال 92 اطلاعات ناچیزی از آن منتشر شد و عبارت «SD-2M» نقش بسته بر روی بدنه موشک‌های رونمایی شده احتمالاً نشان‌دهنده بهینه‌سازی شدن آنها نسبت به نمونه آزمایش شده در سال 90 است. با توجه به اهمیت بالای بحث پدافند هوایی و ویژگیهای سامانه رونمایی شده در این گزارش به بررسی مشخصات موشک صیاد-2، پرتابگر جذاب آن و ترکیب این موشک با سامانه اس-200 می‌پردازیم.
موشک صیاد-2 و پرتابگر آن
مشخصات ظاهری موشک
موشک صیاد-2 هر چند از نظر نام به دنبال «صیاد-1» قرار می‌گیرد اما هیچگونه شباهت ظاهری و داخلی با آن ندارد. بر خلاف صیاد-1 که موشکی بزرگ و سنگین با طول 10.8 متر و جرم 2326 کیلوگرم با دو مرحله پیشران، مرحله اول سوخت جامد به عنوان شتابدهنده اولیه و موتور اصلی سوخت مایع است، صیاد-2 موشکی باریک با یک مرحله پیشران سوخت جامد است.
موشک صیاد-1
بر طبق اطلاعات منتشر شده از صیاد-1 این موشک به برد 34 کیلومتر و ارتفاع 27هزار متر می‌رسد و می‌توان آن را نمونه داخلی موشک «HQ-2» چینی دانست که خود توسعه یافته از سامانه «S-75» یا همان «SA-2» شوروی سابق است. اما صیاد-2 به نظر می‌رسد بر مبنای موشک آمریکایی «RIM-66 استاندارد» که «SM-1» نیز نامیده می‌شود طراحی شده و الگوهای طراحی بومی و اصلاحات مختلفی روی آن اعمال شده است.
موشک استاندارد در دهه 1960 در آمریکا برای جایگزینی با موشک «RIM-2 ترییر» ساخته شد و نسل‌های مختلف آن تا امروز با پیشرفتها و بهسازی‌های مختلف عمدتاً در نقش موشک‌های راهکنشی و راهبردی ضد موشک در نیروی دریایی آمریکا و چند کشور دیگر مورد استفاده قرار گرفته است.
موشک SM-1 استاندارد
این موشک الهامبخش سامانه‌های موشکی پدافند هوایی مختلفی در کشورهای دیگر بوده که می‌توان به موشک فرانسوی «مازورکا» و موشک « SA-11» یا « بوک-ام-1» روسی اشاره کرد. همچنین موشک «LY-80» چینی نیز از پیکربندی مشابه استاندارد بهره می‌برد هر چند که برخی آن را برگرفته از سام-11 روسی میدانند.
وجه شاخص پیکربندی موشک استاندارد در واقع همان بال‌های امتداد یافته در راستای بدنه (Long Wing) با یک ریشه امتداد یافته به سمت دماغه است.
به گزارش مشرق موشک استاندارد پیش از انقلاب برای استفاده به عنوان موشک میانبرد پدافند هوایی دریاپایه برای ناوشکن‌های نیروی دریایی ارتش خریداری شده بود. از جمله مشخصات نمونه پایه آن موشک می‌توان به طول 4.41 متر، قطر 34.3 سانتیمتر، دهانه بال 1.08 متر، جرم 495 کیلوگرم، برد 37 کیلومتر، ارتفاع پروازی تا حدود 19000 متر و سرعت دو برابر صوت (کمتر از 700 متر بر ثانیه) اشاره نمود.
سامانه هدفیابی و هدایت نسل اول موشک استاندارد از نوع راداری نیمه فعال است یعنی گیرندهای در دماغه، امواج بازتاب یافته از هدف را که توسط رادار خودی ارسال شده دریافت نموده و موشک با آشیانهیابی امواج به سمت هدف هدایت می‌شود. این موشک دارای یک مرحله پیشران سوخت جامد و سرجنگی 62 کیلوگرمی با فیوز مجاورتی است.
این موشک در دوران دفاع مقدس علاوه بر استقرار در دو فروند ناوشکن نیروی دریایی به نیروی هوایی ارتش نیز منتقل شد و در غالب پروژه «شباهنگ» با نصب روی پرتابگر سامانه پدافند هوایی موشکی «هاوک»، با توجه به سقف پرواز بالاتر نسبت به آن برای درگیری با هواپیماهای «میگ-25» نیروی هوایی عراق مورد استفاده قرار گرفت. همچنین این موشک با نصب روی جنگنده «اف-4ئی فانتوم» نیز برای همین منظور به کار گرفته و در پروژه اول موفق به سرنگونی دست کم یک فروند جنگنده عراقی شد.
لازم به ذکر است موشک استاندارد سوابقی در عملکرد به عنوان موشک ضد رادار و ضد کشتی نیز دارد که مد نظر این گزارش نیست.
پس از جنگ تحمیلی 8 ساله عراق علیه ایران، در سالهای دهه 70 اولین بهسازیها روی موشک استاندارد به اجرا در آمد. پس از یک تلاش 4 ساله در رزمایش «وحدت78» اولین نمونه بهسازی شده این موشک که برخی بخشهای آن نیز ساخته شده بود با موفقیت آزمایش شد.
در ادامه پروژه دیگری برای ارتقاء این موشک به نتیجه رسید که از محصول آن با نام موشک «فجر» یاد می‌شد که در آن تمام زیرسامانه‌ها مورد بازبینی و بازسازی قرار گرفته و برخی نیز تغییراتی کردند.
شلیک موشک محراب در رزمایش ولایت90
با گذشت چند سال، بهسازی‌های جدیدی روی این موشک انجام شده و با نام «محراب» در رزمایش دریایی ولایت90 مورد آزمایش قرار گرفت. این بار علاوه بر بهسازی مجدد سامانه‌های راداری و الکترونیکی و استفاده از زیرسامانههای دیجیتال و افزایش مقاومت نسبت به جنگ الکترونیک دشمن یک قابلیت بسیار مهم نیز به این موشک افزوده شد و آن توانمندی شناسایی منبع ایجاد اختلالات و جنگ الکترونیک و تغییر مسیر به سمت آن است.
به این وسیله در صورت اجرای جنگ الکترونیک از سوی هدف، موشک به جای عملکرد راداری نیمه فعال خود، با آشیانهیابی منبع جنگ الکترونیک همچنان مسیر خود را به سمت هدف ادامه می‌دهد.
موشک صیاد-2 هر چند تا نزدیک انتهای بدنه شباهت بسیاری به موشک‌های استاندارد/محراب دارد اما مهمترین تفاوت ظاهری آن در شکل بالک کنترلی نصب شده در انتهای بدنه است. بالک صیاد-2 از طرحی با تشابه زیاد به بالک موشک «طائر-2» سامانه پدافند هوایی «رعد» بهره می‌برد که دارای سر این بالک به موازات بدنه موشک بوده و لبه حمله آن دو تکه است اما بالک‌های موشک استاندارد دارای لبه حمله یک تکه با لبه فرار دو تکه و در واقع یک مثلث برید شده هستند.
انتهای بدنه صیاد-2 نیز مانند طائر-2 به صورت باریک شونده (دم قایقی) طراحی شده تا نیروی مقاوم پایه (Base Drag) که پس از اتمام سوخت موشک میزان آن محسوس می‌شود کاهش یابد.
از راست به چپ: بالک موشک‌های استاندارد، طائر-2، صیاد-2
بالک‌های این موشک که از ایرفویلهای مافوق صوت بهره‌مند هستند به سبک بالک‌های موشک استاندارد برای قرارگیری در محفظه پرتاب، روی هم تا می‌شوند. در تصاویر منتشر شده نام بخشهای مختلف موشک نیز خوانا است که در تصویر زیر مشخص نمودهایم.
بالک‌های موشک استاندارد در حالت جمع شده
محل تا شدن بالک‌های موشک صیاد-2
بخشهای اصلی موشک صیاد-2
تفاوت دیگر صیاد-2 با موشک‌های استاندارد موجود در ایران در طول آنها است که با توجه به فاصله نوک دماغه از بال و فاصله بالک از انتهای بال، موشک جدید باید در حدود 20 تا 25 درصد کشیدهتر از نمونه آمریکایی بوده و در واقع به ابعاد نسل‌های جدید موشک استاندارد نزدیک است.
این موارد به علاوه تفاوتهای موجود در اندازه و زوایای لبه حمله و فرار بال دو موشک با وجود مشابهت کلی طرح، نشان دهنده اجرای فرایند طراحی روی موشک ایرانی و نه یک مهندسی معکوس از طرح آمریکایی است.
همچنین هر چند از تصاویر نمیتوان اطلاعات قطعی در زمینه قطر بدنه موشک بدست آورد اما به نظر می‌رسد در صورت بیشتر بودن قطر صیاد-2 از استاندارد این اختلاف بسیار اندک است هر چند که تأثیر آن روی برد موشک به دلیل ایجاد فضای بیشتر برای پیشران می‌تواند قابل توجه باشد.
پیشران سوخت جامد موشک صیاد-2
صیاد-2 موشکی میانبرد ولی ارتفاع بالا است که مشابه عملکرد کلی موشک صیاد-1 است اما با توجه به مقایسه موشک جدید با استاندارد، باید برد صیاد-2 بسیار بیشتر از صیاد-1 باشد. از طرفی از مقایسه موشک جدید با موشک طائر-2آ که برد آن 50 کیلومتر و سقف پرواز آن در حدود 23 کیلومتر اعلام شده و منطقی نبودن تولید دو موشک با کارایی نزدیک به هم می‌توان گفت برد و احتمالاً سقف پرواز موشک صیاد-2 باید اختلاف محسوسی با طائر-2 داشته باشد.
قابلیت‌های عملیاتی
از نکات قابل توجه در مطالب منتشر شده راجع به موشک صیاد-2 در روز افتتاح خط تولید، «برخورداری از سامانه هدایت ترکیبی» و «امکان ردیابی خودکار و مستقل» است. با نگاهی به منابع معتبر در زمینه سامانه‌های هدایت می‌توان کاربرد هدایت ترکیبی را در زمینه موشک‌های میانبرد و دوربرد یافت که شامل یک مرحله هدایت دستوری یا اینرسیایی برای فازهای ابتدائی و هدایت داخل موشک (TVM) بر مبنای روشهایی مانند ناوبری تناسبی تفسیر نمود.
یکی از این روش‌های هدایت داخل موشک، راداری فعال یا غیرفعال است. لازم به ذکر است رادار غیرفعال عملکردی شبیه به ردگیری منبع جنگ الکترونیک (HOJ) دارد.
موشک‌های صیاد-2 در خط تولید
در واقع با توجه به اینکه به طور معمول، موشک در هر لحظه از یک روش هدایت استفاده میکند احتمالاً منظور از هدایت ترکیبی استفاده همزمان از دو روش نیست. بنا بر این می‌توان برای صیاد-2 مانند سایر موشک‌های میانبرد و دوربرد پدافند هوایی نظیر «MIM-104 پاتریوت» آمریکا که از قضا صیاد-2 ابعادی نزدیک به نمونه اول آن دارد استفاده از روش‌های هدایت مختلف در فازهای مختلف را محتمل دانست.
به گزارش مشرق، از عبارت «امکان ردیابی خودکار و مستقل» نیز می‌توان قاعدتاً برداشت نمود صیاد-2 برای فازهای نهایی به یکی از سامانه‌های راداری فعال یا غیرفعال مجهز است زیرا این دو سامانه امکان عملکرد مستقل را دارند و سامانه راداری نیمه فعال عملاً به رادار زمینی وابسته است. از این نظر هم موشک سامانه پاتریوت در فاز نهایی عملکردی مشابه دارد.
بنا بر اعلام فرمانده قرارگاه پدافند هوایی ارتش موشک صیاد-2 در آزمایش‌های خود موفق به هدف قرار دادن و انهدام ریزپرنده شده است.
با بررسی تعاریف در حوزه پهپادها به طور معمول ریزپرنده (MAV) به هواگردهایی با دهانه بال کمتر از 60 سانتیمتر گفته می‌شود. البته آژانس تحقیقات دفاعی پیشرفته آمریکا (DARPA) برای ریزپرنده دهانه بال کمتر از 15 سانتیمتر را ملاک قرار داده است.
در هر صورت حتی اگر هدف ساقط شده توسط صیاد-2 دهانه بال 1 متری هم داشته باشد نشان دهنده توانمندی عالی این موشک در انهدام اهدافی با ابعاد کوچک است. این موفقیت در دو صورت ممکن می شود. اول با فرض وجود دقت بسیار بالا و پیوسته در تعیین موقعیت هدف توسط جستجوگرهای موشک، سرعت واکنش بالا توسط عملگرها، دقت در کنترل موشک برای رسیدن به نقطه هدف و برخورد با آن و دوم با فرض رسیدن موشک به فاصله نزدیک هدف و عملکرد دقیق فیوزهای ویژه نصب شده پیرامون بخش محموله در این موشک.
هر چند ابعاد کوچک هدف لزوماً به معنی سطح مقطع راداری (RCS) پائین آن نیست اما لازم به ذکر است پیش از این نیز توسط فرمانده قرارگاه پدافند هوایی اعلام شده بود که سامانه‌های دفاعی این نیرو موفق به سرنگونی اهدافی با سطح مقطع راداری 0.01 متر مربع شدهاند که این میزان، رقم کوچکی برای این کمیت بوده و دستاورد مهمی به شمار می‌رود.
پرتابگر پاتریوتی
صرف نظر از برخی شباهتهای ابعادی و عملکردی موشک صیاد-2 و پاتریوت و اینکه مأموریت هر دو سامانه در وهله اول دفاع از تأسیسات ثابت و راهبردی است پرتابگر دو سامانه نیز شباهت بسیار زیادی به هم دارند. در واقع طراحان کشورمان با نگاهی دقیق، پرتابگرهای جعبه‌ای مشابه با سامانه پاتریوت برای موشک ایرانی ساختهاند.
این پرتابگر شامل 4 محفظه مکعب مستطیلی است که به صورت 2*2 روی کامیون قرار گرفته و به نظر می‌رسد کل مجموعه قابلیت چرخش در دو زاویه را دارد. پیش از این نیز نمونه‌های مختلف پرتابگرهای جعبه‌ای برای موشک‌های سطح به سطح ضدکشتی مستقر شونده روی شناورهای دریایی و ساحلی توسط صنعت دفاعی کشور ساخته شده است.
پرتابگر موشک صیاد-2
به نظر می‌رسد پرتابگر ایرانی موشک صیاد-2 نیز مانند نمونه آمریکایی دارای یک آنتن ارتباطی در سمت چپ باشد که در برخی تصاویر قابل تشخیص است. سازه حامل 4 محفظه موشک و ساز و کار تغییر ارتفاع و محل نصب جک هیدرولیکی در نمونه ایرانی متفاوت است و می‌تواند پرتابگر را به زاویه‌ای در حدود 50 الی 60 درجه بالاتر از افق برساند.
البته در صورت طراحی پرتابگر و موشک به صورت عمود پرتاب –مانند سامانه HQ-16 چین- ضمن بهرهبرداری از مزایای پرتاب عمودی توان بالفعل این سامانه برای استقرار در ناوها که همواره با محدودیت فضای در دسترس رو به رو هستند بسیار بهبود مییافت.
در طی دهههای اخیر اغلب موشک‌ها دارای پرتابگر محفظهای –استوانهای یا جعبه‌ای و ...- ساخته شدهاند زیرا این پرتابگرها موشک را در برابر عوامل خارجی از تأثیرات انفجار گرفته تا شرایط مختلف آب و هوایی مورد حفاظت قرار داده و کار حمل و انتقال سامانه شامل پرتابگر حاوی موشک آماده شلیک را نیز سادهتر و مطمئنتر می‌کنند.
به علاوه با توجه به ارتباط زمان سوزش پیشران سوخت جامد با دمای اولیه آن با قرار دادن موشک در محفظه امکان تنظیم دمای آن در حدود بهینه (با قرار دادن ساز و کارهای لازم) وجود دارد که سبب ایجاد عملکرد یکسان همه موشک‌های سامانه از نظر پروفیل تولید نیروی رانش می‌شود. نحوه تولید نیروی رانش نیز در عملکرد موشک تأثیر مستقیم دارد.
شلیک موشک صیاد-2 از پرتابگر 4 فروندی
پرتابگر صیاد-2 با توجه به استقرار بر روی یک کامیون، قدرت تحرک مناسبی داشته و به افزایش سرعت سامانه در جابجاییها و گسترش در مناطق مختلف کمک میکند. این امر هم از نظر راهکنشی (تاکتیکی) و هم برای حفاظت از سامانه در برابر تهدیدات دشمن اهمیت دارد.
بر مبنای فیلم منتشر شده از شلیک صیاد-2 که در آن صفحه کنترل عملکرد موشک و سامانه به کارگیرنده آن نیز برای اطلاع عموم به نمایش درآمده به نظر می‌رسد آرایش سامانه صیاد-2 به طور معمول شامل سه پرتابگر باشد که هر یک حاوی 4 موشک هستند. همچنین احتمالاً سامانه توانایی درگیری همزمان با چند هدف را دارد.
|
سه شنبه 93/3/20 ساعت 9:26 عصر | نوشته شده به دست
رضا خانگلی
| ( نظرات )
|
...
نمایشگر کنترل سامانه و موشک صیاد-2
دست در دست اس-200
سامانه پدافند موشکی دوربرد و ارتفاع بالای اس-200 که در سالهای پس از جنگ تحمیلی به خدمت ارتش جمهوری اسلامی ایران درآمده است در گونههای مختلف دارای موشکهایی با برد 200 تا 400 کیلومتر و سقف پرواز 20 تا 40 کیلومتر است که پیش از این در گزارشی به آن پرداخته بودیم.
نمونه در حال خدمت در ایران توسط متخصصان داخلی در چند مرحله مورد بهسازی‌های اساسی قرار گرفته و قابلیتهایی از جمله امکان فعالیت 24 ساعته، دیجیتالی شدن زیرسامانه‌ها و افزایش بیش از پیش مقاومت در برابر جنگ الکترونیک به آن افزوده شده است.
موشک دوربرد و ارتفاع بالای سامانه اس-200
اما با توجه به ویژگیهای موشک بسیار دوربرد این سامانه که از نوع سوخت مایع با چهار موتور کمکی جدا شونده سوخت جامد است برای انهدام اهداف در برد بالا مناسب‌تر است تا برای منهدم کردن هدف‌ها در برد متوسط. هر چند اس-200 در ایران قابلیت انهدام پهپادها را نیز تحت شرایط مشخص پیدا کرده است اما با توجه به خارجی بودن این موشک و سختی تأمین و مفید بودن آن برای انهدام اهداف سریع و بلندپرواز و در بردهای بالا، اضافه شدن یک موشک با برد متوسط میتوانست کارایی کلی سامانه را دوچندان کند.
از این رو متخصصان کشورمان با استفاده از سامانه «تلاش» موفق به ترکیب موشک جدید صیاد-2 با سامانه روسی اس-200 شدهاند. صیاد-2 می‌تواند ضمن بهرهبرداری از داده‌های تولید شده توسط رادارهای قدرتمند و دوربرد این سامانه توسط سامانه تلاش به ردیابی و تشخیص اهداف پرداخته و برای هدفهای کوچک مانند پهپادها، موشک‌های کروز و بالگردها موشک سامانه اس-200 را از درگیر شدن معاف کند.
بنا بر این با توجه به اینکه بر مبنای مقایسه با موشک‌های همرده احتمالاً باید برد موشک صیاد-2 در حدود 100 کیلومتر یا کمتر با بیشینه ارتفاع درگیری کمتر از 30 کیلومتر باشد، این موشک به خوبی بردهای متوسط و ارتفاعات بالا و متوسط را برای سامانه اس-200 پوشش می‌دهد.
نمایشگر کنترل یک پرتابگر موشک صیاد-2
به گزارش مشرق، در واقع صیاد-2 با توجه به اینکه دارای پیشران سوخت جامد است، بر خلاف صیاد-1 و اس-200 قابلیت ذخیره و شرایط نگهداری سادهتری داشته و البته از موشک‌های ارزشمند سامانه اس-200 نیز ارزانتر است. به عنوان مثال موشک‌های اس-200 و صیاد-1 به دلیل شرایط سوختهای مایع نمیتوانند پس از شارژ شدن سوخت بیش از چند ماه در حالت آماده به شلیک باشند اما موشک سوخت جامد می‌تواند سالها این شرایط را حفظ کند.
از سوی دیگر اضافه شدن هر پرتابگر صیاد-2 به سامانه اس-200 پایایی رزمی آن را در برابر حجم حملات دشمن که بیشتر توسط هواگردهای کوچک و در بردهای متوسط انجام می‌شود را به میزان بسیاری افزایش می‌دهد. از طرفی با توجه به توانمندی سامانه اس-200 در کشف و ردگیری موشک‌های بالستیک، موشک صیاد-2 نیز در آینده می‌تواند در محدودههایی با طیفهایی از پرتابههای بالستیک یا شبه بالستیک درگیر شود.
نکته دیگر آنکه سامانه اس-200 به عنوان یک سامانه راهبردی دفاع هوایی موشکی، خود در معرض تهدید دشمن است و موشک صیاد-2 با توجه به توان بیشتر در درگیری با اهداف کوچک و مانور دهنده با سطح مقطع راداری کم، می‌تواند برای دفاع از سامانه اس-200 هم نقش مؤثری ایفا کند.
صیاد-2 و همکاران
درصد قابل توجهی از تهدیدات هوایی علیه کشورمان در برد متوسط قابل طبقهبندی هستند از این رو نیروهای مسلح کشورمان ضمن بهسازی و ارتقاء سامانه‌های موجود مانند هاوک، صیاد-1، استاندارد و «سام-6» اقدام به تولید چند سامانه جدید نیز در چند سال اخیر نمودهاند. هر چند شباهت عملکرد این سامانهها موجب تقویت احتمال همپوشانی عملیاتی و مسائل ناشی از عدم تمرکز منابع می‌شود اما مقایسهای گذرا بین سامانهها و روند تحویل آنها می‌تواند مفید باشد.
موشک شاهین
اوائل سال 1388 برای اولین بار موشک «شاهین» که در واقع نمونه داخلی و بهینه شده موشک هاوک است رونمایی شد. این سلاح جزئی از سامانه پدافند هوایی برد و ارتفاع متوسط «مرصاد» بود که آن هم پس از چندی در همان سال معرفی شد.
با توجه به فعالیتهای بسیاری که در ایران و به صورت بومی روی سامانه هاوک اجراء شده بود از جمله تعمیر و بازسازی، عملیاتی نگه‌داشتن و بهسازی و ارتقاء، هماهنگسازی موشک آن با جنگنده «اف-14تامکت» و نیز به کار گیری موشک استاندارد با آن، این سامانه بهترین گزینه برای تولید سریع یک محصول مطمئن و قابل استفاده برای گسترش سریع پوشش پدافند هوایی در نقاط مختلف کشور آن هم در شرایط تهدید هر روز دشمن به تهاجم هوایی به مراکز هستهای محسوب می‌شد.
از این رو سامانه مرصاد با قابلیتهایی به مراتب بالاتر از هاوک در زمینه کشف و ردگیری و کنترل آتش و نیز تغییراتی در سامانه‌های داخلی موشک از جمله جستجوگر راداری با آنتن جدید و سامانه پردازش دیجیتال تولید شد. جستجوگرهای راداری موشک شاهین و نمونه جدید آن یعنی شلمچه دارای آنتن مسطح هستند که عملکرد بسیار بالاتری نسبت به موشک هاوک برای آنها ایجاد نموده است.
آنتن مسطح جستجوگر راداری موشک شاهین
این سامانه که یک مرحله بهسازی را نیز پشت سر گذاشته و نسل جدید آن با نام مرصاد-2 خوانده می‌شود بنا بر اعلام وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح قابلیتهایی نظیر برد کشف بیش از 150 کیلومتر، برد ردگیری بالای80 کیلومتر و درگیری با دستکم دو هدف تا برد 40 تا 45 کیلومتری و امکان کشف اهدافی با سطح مقطع راداری 0.5 متر مربع را از برد 110 کیلومتری دارد.
سامانه مرصاد به سرعت به یگانهای عملیاتی تحویل داده شد و با شرکت در رزمایشهای متعدد قابلیت‌های خود را اثبات نمود. همچنین با شبکهسازی این سامانهها و فاصله دادن بین پرتابگر و سامانه کنترل و فرماندهی برخی قابلیت‌های رزمی از جمله برد درگیری و بقاپذیری رزمی این سامانه نیز بیشتر شده است.
دیگر سامانه معرفی شده «رعد» نام دارد که از اواسط سال 1391 خبرهایی از آن منتشر شد. همانطور که پیشتر اشاره شد برد درگیری موشک طائر-2 این سامانه 50 کیلومتر و سقف ارتفاع درگیری آن حدود 23 کیلومتر است.
بر خلاف مرصاد که نیمه متحرک است، سامانه رعد تمام متحرک و مخصوص دفاع از صحنه عملیات بوده و با توجه به اشاره فرمانده کل سپاه در مصاحبه خبری خود با سامانه بوک روسی قابل مقایسه است.
هر چند برد موشک طائر-2 کمی بیشتر از شاهین است اما سقف پروازی آن بالاتر بوده و باید تفاوت اصلی آن با مرصاد را در تمام متحرک بودن آن دید. پرتابگر سامانه رعد یک خودروی 6 چرخه با 3 فروند موشک است در حالی که در مرصاد پرتابگر مشابه سامانه هاوک از نوع کششی بوده و در نتیجه قابلیت تحرک دائمی ندارد که همین مسئله سبب اجرای پروژه‌های «قادر» و «پوش» برای متحرک‌سازی سامانه هاوک و قاعدتاً، مرصاد شد.
همچنین در سامانه رعد، مانند بوک روسی هر پرتابگر قابلیت تجهیز به رادار برای ردگیری هدف را دارد که این امکان نیز برای افزایش تحرک و استقلال نسبی اجزاء سامانه و امکان فاصله گرفتن سریع و قابل توجه از رادار اصلی و سامانه فرماندهی در مناطق عملیاتی و نه پیرامون تأسیسات ثابت لازم است.
پرتابگر متحرک سامانه رعد با موشک‌های طائر-2
در نمایشگاه اخیر دستاوردهای نیروی هوافضای سپاه نیز سامانه‌های «رعد-2»، «سوم خرداد»، «طبس» و «علم الهدی» نمایش داده شدند که هر یک بر مبنای بهینه‌سازی و افزوده شدن اجزائی جدید به سامانه رعد یا بهره‌گیری اجزائی از آن توسعه یافته‌اند. همچنین جستجوگرهای راداری این موشک ها نیز در این نمایشگاه برای اولین بار نمایش داده شد که نشان دهنده توسعه بومی و مستقل اجزاء مختلف و مهم آن در داخل کشور است.
جستجوگرهای راداری موشک‌های طائر-2
به گزارش مشرق، موشک صیاد-2 نیز که سامانهای با برد متوسط و ارتفاع بالا معرفی گردیده، هر چند مشخصات عملکردی آن اعلام نشده اما با مقایسه با موشک‌های همرده از جمله طائر-2 که کمی کوچکتر از صیاد-2 است تصور می‌شود اختلاف برد این دو موشک محسوس باشد.
برخی تفاوتهای دیگر این دو سامانه نیز مشهود است از جمله طراحی صیاد-2 برای دفاع پر حجم از مناطق حیاتی و ثابت کشور به صورت استقراری در یک منطقه –مانند نمونه‌های خارجی از جمله اس-300، پاتریوت و آستر- و طراحی طائر-2 برای یک دفاع متحرک و سریع. کمتر بودن تعداد موشک روی هر پرتابگر در سامانه رعد (3 موشک در مقابل 4 موشک صیاد-2) و عدم استفاده از محفظه برای موشک‌ها که در مجموع صرفه‌جویی وزنی قابل توجهی را ایجاد میکند نیز گویای همین نکته است.
بنا بر این با وجود شباهتهایی در رده و عملکرد، الزامات و اولویتهای تأمین نیاز یگانهای عملیاتی و برخی تعاریف مفهومی از هدف طراحی موجب بروز این تنوع شده است. پدیدهای که احتمالاً در سالهای آینده با افزایش قابلیت‌های فنی سامانهها کمتر خواهد شد مثلاً همانطور که سامانه پاتریوت در آمریکا جایگزین هاوک شد احتمالاً از صیاد-2 یا نسل بعدی آن نیز به جای هاوک/مرصاد در ایران استفاده خواهد شد.
البته پیکربندی انتخاب شده در طراحی صیاد-2 که حجم کمی برای آن ایجاد نموده این موشک توان بالقوه بالایی برای تجهیز شناورهای کشورمان دارد که هم اکنون از موشک استاندارد/محراب استفاده می‌کنند.
در مصاحبه معاون عملیات نیروی دریایی ارتش نیز اعلام شد از موشک صیاد-2 در ناوشکن‌های جدید این نیرو استفاده خواهد شد. با توجه به برد بسیار بالاتر صیاد-2 نسبت به نمونه موجود از موشک استاندارد به کار گیری این سلاح جدید به افزایش قابل توجه پوشش هوایی مؤثر پیرامون ناو منجر می‌شود.
امروزه شناورهای رزمی بزرگ نداجا در حال تجهیز به رادار آرایه فازی و پیشرفته عصر هستند که در صورت ترکیب با موشک کارآمدی مانند صیاد-2 منجر به بهبود قابل توجه توان پدافند هوایی ناوشکن‌های ایرانی می‌گردد. در این صورت پوشش هوایی مناسبی برای برد متوسط و ارتفاعات متوسط تا بالا در برابر طیف وسیعی از تهدیدات هوایی برای ناوهای نیروی دریایی راهبردی فراهم خواهد شد که تا آینده قابل پیش‌بینی از پوشش هوایی توسط هواپیماهای رزمی برخوردار نخواهد بود.
همچنین می‌توان گمانه زنی کرد با ورود سامانه «باور-373» به خدمت، سامانه رعد و موشک صیاد-2 نیز به عنوان جزئی از آن یا هماهنگ با آن عمل کنند، سامانهای که گردآورنده تلاشهای متخصصان داخلی در زمینه الکترونیک و پردازش، مخابرات امن و دوربرد، شبکهسازی، تحرک، رادارهای آرایه فازی با قابلیت ردگیری دهها هدف، پرتابگرهای جدید و احتمالاً عمود پرتاب، موشک‌های سریع و چابک با سوخت جامد و اطمینانپذیری بالا خواهد بود و انشاالله باعث ناامیدی بیش از پیش دشمنان خواهد شد. منبع:مشرق نیوز
|
پنج شنبه 93/3/15 ساعت 10:56 عصر | نوشته شده به دست
رضا خانگلی
| ( نظرات )
|
ارزیابی امنیتی محصولات حوزه فتا
بر اساس تصمیم نمایندگان ویژه رییس جمهور در کارگروه فاوا، وزارت ارتباطات وفناوری اطلاعات موظف شد ضمن حمایت از طراحی و توسعه محصولات افتا و ضد بدافزار بومی در خصوص ارزیابی امنیتی انواع محصولات داخلی و خارجی فتا و صدور گواهی تایید محصولات نیز اقدامات لازم را انجام دهد.
به گزارش مشرق، براین اساس طی بخشنامه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به کلیه دستگاه‌های اجرایی موضوع ماده (5) قانون مدیریت خدمات کشوری ابلاغ شد که ضمن به کارگیری محصولات بومی افتا از تخصیص اعتبار برای خرید محصولات حوزه افتا که به تایید این وزارتخانه نرسیده است خودداری کنند.
در این راستا وظیفه ارزیابی محصولات امنیتی و امنیت محصولات فتا به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات (سازمان فناوری اطلاعات ایران) محول شد. معاونت گسترش فناوری اطلاعات سازمان با تشکیل یک دبیرخانه، شناسایی شرکتهای تولید کننده داخلی محصولات حوزه فتا و آزمایشگاه های حایز صلاحیت برای ارزیابی امنیتی محصولات را آغاز کرد.
کلیه تولیدکنندگان داخلی و نمایندگان تجهیزات خارجی افتا و فتا می‌توانند به منظور تست و ارزیابی امنیتی محصولات خود با این سازمان مکاتبه کنند تا نسبت به معرفی محصول به آزمایشگاه اقدام لازم به عمل آید.
بنا بر اعلام، تاکنون محصولات متعددی از شرکتهای تولیدکننده داخلی به آزمایشگاه معرفی شدهاند که نتایج ارزیابی تعدادی از آنها به این سازمان ارسال شده است. سایر محصولات نیز تحت تست و ارزیابی امنیتی قرار دارند که به محض حصول نتایج تست، مراتب طی مکاتباتی به تولیدکنندگان اعلام خواهد شد.
با توجه به موضوع فوق جهت استانداردسازی و یکپارچگی مراحل ارزیابی و تست، سازمان اقدام به تدوین پارامترهای ارزیابی امنیتی بومی برای محصولات مختلف کرده است.
علاقه مندان، شرکتها و آزمایشگاه‌های فعال حوزه امنیت و مراکز دانشگاهی می توانند مستندات (پیش نویس - غیر قابل استناد) را دریافت و نظرات پیشنهادی و اصلاحی خود را کتباً به سازمان فناوری اطلاعات اعلام و یا از طریق پست الکترونیکی eram@itc.ir ارسال کنند.
منبع:مشرق نیوز
طول ناحیه در قالب بزرگتر از حد مجاز
